نظریه های آموزشی ماورر و گانیه

شرح حال:

اروال هوبارت ماورر در سال 1907 متولد و در سال 1932 دکترای روانشناسی رااز دانشگاه هاپکینز دریافت کرد و در دانشگاههای نورث و سترن ‍، پرنیستون، ییل، هاروارد و ایلینولی به تدریس وتحقیق پرداخت. بیشتر پژوهش های او درباره یادگیری است. کتابهای مهم او در زمینه یادگیری عبارتند از: کاهش اضطراب ویادگیری، نظریه یادگیری و پویایی شخصیت، نظریه یادگیری و رفتار. ماورر در سال 1982 بدرود حیاط گفت.

شرح نظریه:

ماورر یکی از طرفداران نظریه کاهش سایق هال به شمار می اید وخود دارای نظریه واکنش های هیجانی یا شرطی شدن اضطرابی است. به عقیده ماورر یادگیری بر اساس شرطی شدن بازتابی یا شرطی شدن کلاسیک پاولف استوار است اما نه ان گونه که پاولف معتقد بود. به نظر ماورر شرطی شدن بازتابی پاولف بیشتر به وظایف دستگاه عصبی خود مختار وکنترل اندرونه ها (امعاء واحشاء) و تنظیم دستگاه گردش خون ارتباط دارد. دستگاه عصبی خود مختار یا غیر ارادی از دو شاخه سمپاتیک و پاراسمپاتیک تشکیل یافته که عکس یکدیگر عمل می کنند. از نظر ماورر شرطی شدن در قالب اصول پاولف انجام می یابد، اما پاسخهای اموخته یا شرطی لزوما" هیجانی هستند وبر دو دسته امید وترس تقسیم شده اند. نظریه واکنش های هیجانی با تاثیر عواطف یل هیجانها سر و کار دارد. نظریه ماورر بر عامل تعادل حیاتی استوار است. به طور کلی تا انگیزش در کار نباشد از موجود زنده هیچ گونه رفتاری سر نمی زند.

نقش آمادگی در رفتار:

در نظریه واکنش های هیجانی مسئله مهم این است که اگر انچه می اموزیم از راه ترس و امید به دست بیاید ف پس چگونه می توان بسیاری از مهارتها، مفاهیم، قوائد وقانون ها و پاسخهای گوناگونی که اموخته می شوند توضیح داد. پاسخ ماورر این است که در واقع چنین چیزهایی اموخته نمی شوند، بلکه این امادگی طبیعی فرد است که توانایی انجام دادن پا سخ ها را در او ایجاد می کند.

فراگشت:فراگشت یا پس فرست به معنی بازگشت اطلاعات به مرکز کنترل است ودر یادگیری عبارت از اطلاع از پیاور پاسخی است که در واقع اینده ان موثر خواهد بود. ماورر یادگیری از راه فراگشت را ممکن می داند که همانند ترموستات عمل می کند. به عقیده ماورر هیجانها رفتار را به وجود می اورند وانرا راهنمایی و کنترل می کنند.

یادگیری بدون عمل:

نظر ماورر این است که عمل برای اموختن همیشه الزامی نیست ف با نشستن و نگاه کردن وگوش دادن هم می توان یاد گرفت.

چکیده نظریه یادگیری ماورر:

برای یادگیری ابراز پاسخهای عینی و عملی از جانب یادگیرنده ضرورتی ندارد.

فرد، حتی هنگامی که نشسته است،نگاه می کند و گوش می دهد، اگر به مقدار زیاد نیاموزد تا حدودی یاد می گیرد.

یادگیری مشتمل بر شرطی ساختن قبلی هیجانهاست که از طریق تقویت حاصل می شود و محرکها که در تمام واکنشهای هیجانی قرار می گیرند می توانند به صورت تقویت کننده های ثانوی عمل کنند.

یادگیرنده برای اعمالی که انجام می دهد نیازی به دریافت پاداش ندارد.

یاد گیرنده با زمینه مناسب شرطی شدن ممکن است نسبت به محرکی که ظاهرا جدید به نظر می رسد واکنش هیجانی مثبت نشان می دهد.

پاداش و تنبیه

بر عقیده ماورر تنبیه فقط هنگامی که موجب ترس می شود می تواند اثر بخش باشد واگر دارای چنین اثری نباشددر امر اموزش وپرورش اثری نخواهد داشت. تنبیه در این نظریه به هر عاملی گفته می شود که به پاسخهای کنارگیری، دوری جویی یا بازداری بینجامد. قانون یادگیری ماورر بیانگر این واقعیت است که:

تنبیه وقتی می تواند در کنترل رفتار موثر باشد که پس از وقوع رفتار بتواند محرک های فراگشت را در مورد پاسخ ترسیدن شرطی سازد. پاداش نیز بی درنگ به دنبال پاسخ بیاید ومحرکهای فراگشت را نسبت به هیجان امید شرطی سازد تا رفتار مشابه ان بتواند در اینده به وجود اید.

کاربرد آموزشی نظریه ماورر:

1.روش گفتاری:به عقیده ماورر روش گفتاری یکی از قدیمی ترین روشهای اموزشی است که تقریبا در همه پایه های اموزشی به کار میرود و فردی به نام استاد یا معلم در کلاس به ایراد یک رشته سخنرانی می پردازد ویادگیرنده ها به گفته های او گوش می دهند. در این روش معلم را باید عامل انگیزش و محرک هیجانها به شمار می اورد. زیرا هم می تواند جلب توجه کند و هم سلب علاقه. معلم باید بتواند هیجانها و احساسات شاگردان را بر انگیزد. وظیفه معلم برانگیختن واکنش های عاطفی خوشی (امید) در زمینه محتوای مواد درسی است.

2.روش خواندنی:تنها اختلاف میان یادگیری از طریق خواندن و گفتار شکل مربوط به انها ست. در خواندن یادگیرنده با واژه های نوشتاری وچاپی شرطی می شود تا واژه های گفتاری. کسی که با روش خواندن اموزش می دهد یک مزیت بزرگ بر شنونده دارد و ان اینست که میتو

اند مطلب را با سرعت دلخواه خود دنبال کند و اگر به خوبی انرا درک نکندهر چند بار که مایل باشد می تواند انرا مرور کند.

3.روش تقلیدی و نمایشی:وقتی فردی در موقعیت خاصی ببیند که شخص دیگری عملی انجام می دهد که مورد پسند اوست در او اثار خوشی و رضایت پدیدار می شود وممکن است همین فرد در موقعیت مشابه اعمالی انجام دهد که بی شباهت به کردار ان شخص نباشد. هر چه اعمال فرد فرد به شخص مورد تقلید نزدیکتر باشد به نظر ماورر، نشانه ان است که عامل امید قویتر است.

نظریه یادگیری رفتار گرایی گزینشی رابرت گانیه

شرح حال: پرفسور گاینه به سال 1916 در امریکا متولد شد و دکترای خود را در زمینه روانشناسی از دانشگاه براون در سال 1940 دریافت کرد. و هم اکنون در دانشگاه ایالتی فلوریدا به تدریس و تحقیق مشغول است بعضی از اثار او عبارتند از:طبقات یادگیری انسان،یادگیری تفاوتهای فردی،یادگیری و ارتباط، شرایط یادگیری قلمروهای یادگیری و اصول طرح اموزشی.

نظریه یادگیری گانیه

گانیه پایه گذار شیوه رفتار گرایی گزینشی یا التفاطی است. به عقیده او روانشناسی، بررسی و دست یافتن به شرایط یادگیری و توصیف انها به طرز عینی و واقعی است. وی بینشی را که ادراکی ناگهانی میداند. در یادگیری مهم نمی شمارد. و یادگیری را تغیری می داند کهه به صورت محسوس و در شرایط مشهود رخ می دهد. ودر قالب توانایی در تغییر عملکرد ها جلوه می کند. نظر اساسی گانیه در مورد یادگیری این است که اموختن هر مطلب جدید ی مستلزم اموختن مطالب قبلی و وابسته به ان است. چنانکه قوائد دشوار در سطح بالا وقوائد اسانتر و زمینه سازی را در سطح پایین لازم دارد. پس هر گونه یادگیری دشوار و پیچیده ای را می توان متشکل از یک رشته یادگیری های ساده و وابسته به ان تصور نمود، که این تسلسل را مراتب یادگیری نامند.

نتایج و پیامد های یادگیری از نظر گانیه عبارتند از:

01 مهارتهای ذهنی: که اطلاع از نحوه کار یا دانش شیوه عمل است. فرد ممکن است با استفاده از نمادها با محیط خود کنش مقابل داشته باشد.

02 اطلاعات کلامی: قابلیت بیان اندیشه ها، یک توانایی اموخته شده است که اطلاعات کلامی نامیده می شود.

03 راهبردهای شناختی: مهارتهایی که فرایند های درونی یادگیرنده را مانند یادگیری، یاداوری، تفکر کنترل می کنند.

04 مهارتهای حرکتی:‌انجام اعمال منسجم وساز مان یافته می باشد.

05 نگرش ها: تمایلاتی که بجای عملکرد های مشخص بصورت انتخابهایی از جانب یادگیرنده جلوه می کنند.

شرایط یادگیری

01 شرایط بیرونی: که به ترتیب و زمان بندی محرکها مانند محرکهای محیطی،مواد درسی،طرز تدریس معلم و غیره اطلاق می شود (چگونگی ارائه مطالب درسی)

02 شرایط درونی: بموارد مانند توجه،‌انگیزش ویاداوری مطالب گذشته در رابطه با یادگیری زمان حال فرد اطلاق می شود (زمینه معلومات یادگیرنده)

انواع یادگیری:

01 یادگیری علامتی: یادگیری ارائه پاسخ شرطی به یک علامت.

02 یادگیری محرک و پاسخ: یادگیری ارائه پاسخها ی دقیق عضلانی به محرکهای معین.

03 یادگیری زنجیره ای: پیوند دادن تعدادی از یادگیری های محرک پاسخ قبلی و ایجاد زنجیره ای از رفتار های پیچیده به نحوی که مهارت جدیدی اموخته می شود0

04 یادگیری کلامی: نوع خاصی از یادگیری زنجیره ای می باشد که دران حلقه های یادگیری محرک پاسخ ها واحد های زبان هستند 0

05یادگیری تمیز محرک ها: ارائه پاسخ درست به محرکات مختلف و او مشابه باشد 0

06 یادگیری مفهوم: یادگیرنده با توجه به ویژگی های مشترک اشیاء و امور (محرک ها) دست به تصمیم زده و پاسخ می دهد0 (در یادگیری امور جزئی مؤثر است 0

07یادگیری قانون یا اصل: یادگیرنده با ربط دادن دو یا چند مفهوم، معنی تازه ای به انها دادهو قوانین و اصول را بوجود می اورد0

08یادگیری حل مسئله: مسئله، سطح بالاتری از یادگیری اصل می باشد که با اجتماع چند اصل تشکیل می گردد0 به اعتقاد گانیه خلاقیت نیز گونه به خصوصی از حل مسئله است به عبارت دیگر راه بدیع حل مسئله لازم بذکر است که انواع یادگیری های قید شده بصورت سلسله مراتب می باشد و یادگیری هر طبقه پیش نیازی برای طبقه ی بعدی است0

مراحل یادگیری گانیه

الف: آمادگی برای یادگیری:

توجه: که همان تمرکز یافتن حوااس است.

انتظار: جهت یابی یادگیرنده بسوی هدف است.

بازیافت: اطلاعات لازم را در زمینه موضوع مربوط از حافظه دراز مدت به فعالیت وا می دارد.

ب: اکتساب و عملکرد:

ادراک گزینشی: کیفیتهای محرک مربوطه با حافظه شناخته شده و به حافظه فعال انتقال می یابد.

رمز گردانی معنایی: معلومات جدیدی به حافظه دراز مدت انتقال می یابد

بازیافت و پاسخ: پاسخی که شاگردان می دهند نمایانگر یادگیری انهاس

تقویت: درستی پاسخهای یادگیرندگان را نشان می دهد.

ج: انتقال یادگیری:

بازیافت رهنمودی: به خاطر اوردن مطالب در موقعیت قابل عمل می باشد.

تعمیم پذیری: بکارگیری اموخته ها در اوضاع و احوال متفاوتی می باشد.

کاربرد آموزشی نظریه گانیه

معلم برای اجرای فرایند اموزش در شاگردان خود چهار وسیله کلی و پیش نیاز در اختیار دارد:

یاری به شاگردان در به یاداوردن پیش اموخته: اطمینان معلم از تسلط و فراگیری دانش اموزان بر دروس گذشته.

عرضه مستقیم محرکها: فرد به طور مستقیم در معرض انگیزشهای محیطی قرار می گیرد و محرکهای مربوط را برای فعال نمودن مراحل یادگیری به کار می رود.

آماده سازی روانی: امادگی دانش اموز برای اینکه چه مطالبی را می داند و چه مطالبی را باید بیاموزد تا به هدف خاصی از یادگیری برسد.

پیشبینی فراگشت: پدیده ای است که به صورت اخرین مرحله یادگیری با خصوصیت و ماهیتی نمایان می شود که در وقوع یادگیری تاثیر به سزایی دارد.

*امیرحسام ادیب فر *