تفاوت یادگیری در دانش آموزان دختر و پسر

در زمینه یادگیری دانش آموزان دختر و پسر نمی‌توان گفت جنسیتی برتر و جنسیتی ضعیف‌تر است. در مواردی پسرها از دخترها برترند و در مواردی هم برتری به دخترها می‌رسد. البته در هر دو جنس زن و مرد، مغز بعضی‌ها استعداد مهارت پذیری بیشتری دارد و در اینجا اصلاً پای جنسیت در میان نیست. مغز هر انسان از یکصد میلیون نورون تشکیل می‌شود. یکصد تریلیون هم سلول‌های ارتباط دهنده در مغز هست و مغز یک انسان بالغ هشت پوند وزن دارد که در سه لایه متفاوت قوام گرفته است. چهار لوب واقع در مغز فوقانی، مسوول فکر کردن هستند و در هر یک از این لوب‌ها محرک‌های حسی خاصی پردازش می‌شوند. بخش فوقانی مغز به دو نیمکره راست و چپ تقسیم می‌شود. مغز سمت چپ بیشتر با مهارت‌های کلامی، صحبت کردن، خواندن و نوشتن رابطه دارد و مغز سمت راست با مهارت‌های فضایی مانند اندازه گیری و تشخیص دادن جهت مرتبط است.

پسرها استدلال قیاسی می‌کنند، دخترها اندیشه استقرایی دارند.

بیولوژیست های متخصص رشد معتقدند مغز تحت تأثیر جنسیت در زن و مرد متفاوت است. علتش این است که طی زمان مردها و زن‌ها وظایف مختلف را میان خود تقسیم کرده‌اند و با توجه به نظریه‌های تکاملی، رشد تدریجی مغز با رعایت تفاوت‌های جنسیتی اتفاق افتاده است. در واقع برای بقای نسل انسان، رعایت تفاوت‌های نقش جنسی ضرورت داشته است. طی میلیون‌ها سال مغز هم این شرایط را ایجاد کرد و هم خود تحت تأثیر آن قرار گرفت. در واقع زن‌ها مجبور بودند در مهارت‌های کلامی بهتر از مردها باشند و مردها نیز باید در فعالیت‌های فضایی و تهاجمی موثرتر می‌بودند. می‌توان گفت هم مغز و هم هورمون‌های آن که کاتالیزور فعالیت مغز به حساب می‌آیند، با توجه به جنسیت متفاوت شدند. این تفاوت‌ها حتی در زهدان هم وجود داشته است. شاید به همین دلیل است که مثلاً جنین پسر بیشتر به مادرش لگد می زند و پرخاشگرتر است. در ضمن این تفاوت‌ها در فرهنگ‌هایی که تفاوت بیشتری را می‌طلبید، شکل بارزتری پیدا کرد.

تفاوت‌های رشدی و ساختاری

تحقیقات نشان داده است مغز دخترها سریع‌تر از مغز پسرها رشد می‌کند و به همین دلیل آنان یک سال زودتر از پسرها به مهارت‌های کلامی می‌رسند و بیشتر روی ارتباط‌های کلامی تاکید می‌کنند.

دخترها در مقایسه با پسرها داده‌های اطلاعاتی حسی بیشتری را دریافت می‌کنند. دخترها در مجموع بهتر می‌شنوند، حس بویایی قوی‌تری دارند و بهتر می‌توانند رفتار تکانه یی را کنترل کنند. آنان بهتر از پسرها رفتارهای خطرناک و غیراخلاقی را تمییز می‌دهند و به همین دلیل نیز کمتر از پسرها خطرات اخلاقی را پذیرا می‌شوند. در مقابل، پسرها به ارتباط‌های غیرکلامی توجه دارند و در مقایسه با دخترها کمتر می‌توانند احساسات خود را به زبان آورند و قادر نیستند به سرعت دخترها واکنش کلامی نشان دهند. پسرها و به طور کلی جنس مذکر در بخش‌های راست مغز خود با پیشرفت‌های بیشتری روبه رو می‌شوند و در نتیجه این رشد، توانایی‌های فضایی مانند اندازه گیری و طراحی‌های مکانیکی و خواندن نقشه و جغرافی برای آنها ساده‌تر است.

یکی از علل تفاوت‌های ساختاری دو جنس، تفاوت‌های هورمونی آنان است. گرچه زن‌ها و مردها تمامی هورمون‌های انسانی را دارا هستند اما میزان این هورمون‌ها در دو جنس زن و مرد تغییر می‌کند. هورمون استروژن و پروژسترون در زن‌ها و هورمون تستوسترون در مردها حالت غالب دارند و رفتار انسانی نیز بیش از حدی که ما فکر می‌کنیم تحت تأثیر این هورمون‌ها است.

استروژن و پروژسترون در چرخه هورمونی افزایش و کاهش پیدا می‌کند و این نوسانات روحی و مشربی دختران و زنان را به همراه می‌آورد. این تغییرات هورمونی می‌تواند روی کیفیت یادگیری دخترها و پسرها تأثیر بگذارد. برای مثال وقتی استروژن دخترها زیاد باشد، نمرات درسی آنها در امتحانات و تست‌ها بیشتر می‌شود و وقتی تستوسترون پسرها بالاباشد، آن‌ها در امتحانات فضایی مانند تست‌های ریاضی نمرات بیشتری می‌گیرند اما نمرات آزمون‌های کلامی آنها کاهش می‌یابد. طرز استفاده مغز از سلول‌ها و فعالیت خون در دو جنس مذکر و مؤنث نیز با هم تفاوت‌های عمده دارند. پسرها از نیمکره سمت راست خود بیشتر استفاده می‌کنند اما دخترها از نیمکره سمت چپ بیشتر استفاده می‌کنند. بررسی‌ها نشان داده‌اند مغز زنان در حالت استراحت به اندازه مغز مردان در حال کار فعال است بنابراین مغز زنان که هرگز در حالت آرامش قرار نمی‌گیرد از امتیازات یادگیری بیشتری برخوردار است.

بسیاری از آموزگاران به این نتیجه رسیده‌اند که توانایی‌های شنیداری و دیداری دختران بیشتر از پسرها است اما تفاوت دانش آموزان دختر و پسر تنها در دیدن و شنیدن آنها خلاصه نمی‌شود. در زمینه حافظه هم تفاوت‌های قابل ملاحظه یی میان زن و مرد هست. دخترها به طور کوتاه مدت می‌توانند اطلاعات بیشتری را در حافظه خود نگه دارند اما پسرها اگر موضوعی برایشان جالب باشد آن را بهتر در حافظه خود حفظ می‌کنند و در حالی که دخترها در زمینه‌های حافظه بهتر هستند پسرها در زمینه مهارت‌های فضایی بهترند. به طور کلی اسکن‌های مغزی نشان می‌دهند ساختار مغز زن و مرد با هم متفاوت است. جریان خون و انتقال‌های عصبی مغزی دو جنس مذکر و مؤنث هم با هم تفاوت دارند. اما در پاسخ به این سؤال که چرا چنین چیزی وجود دارد می‌توانیم به دو شکل جواب بدهیم: یکی با رعایت تاریخ انسان و تاریخ طبیعی و دیگر از طریق هورمون‌ها در رحم و هنگام بلوغ جنسی.

تفاوت در سبک یادگیری

در نتیجه بررسی مغز دخترها و پسرها می‌توان گفت پسرها استدلال قیاسی می‌کنند و از کل شروع می‌کنند و به جزء می‌رسند به همین دلیل نیز پسرها در آزمون‌های سریع چندجوابی موفق‌تر عمل می‌کنند، از سوی دیگر دخترها اندیشه استقرایی دارند. آن‌ها با موارد جزیی شروع می‌کنند و از جزء به کل می‌رسند. در زمینه استدلال انتزاعی و عینی نیز پسرها بدون اینکه چیزی را ببینند و لمس کنند می‌توانند آن را حل کنند. مثلاً وقتی ریاضیات روی تخته سیاه آموزش داده می‌شود پسرها بهتر یاد می‌گیرند اما وقتی برای آموزش ریاضی از شکل و شیء استفاده می‌شود و آموزش عینی‌تر می‌شود یادگیری برای دخترها ساده‌تر می‌شود.

در مورد استفاده از زبان نیز تفاوت بین دو جنس زن و مرد در این مورد کاملاً شناخته شده است.

زن‌ها به طور متوسط بیشتر از مردها کلمه تولید می‌کنند به همین دلیل در جریان فرآیند یادگیری می‌بینیم دخترها در حال یادگیری از کلمات استفاده می‌کنند اما پسرها اغلب در سکوت درس می‌خوانند و پسرها در مجموع به مراتب کمتر حرف می‌زنند و حال آنکه در میان دخترها چنین چیزی وجود ندارد.

روی هم رفته دخترها بهتر از پسرها گوش می‌دهند. آن‌ها شنونده‌های بهتری هستند اما پسرها اغلب کمتر گوش می‌دهند و بیشتر از آموزگار یا کسی که با آنها حرف می زند مدرک و شاهد مطالبه می‌کنند. در مورد استفاده از فضا نیز می‌توان گفت پسرها به خصوص در سنین جوان‌تر بیشتر از فضا استفاده می‌کنند. برای مثال وقتی پسر و دختری به اتفاق سر میزی می‌نشینند تا درس بخوانند یا بازی کنند پسر پس از دقایقی فضای بیشتری از میز را به خود اختصاص می‌دهد اما عکس این قضیه اتفاق نمی‌افتد.

در واقع این گرایش طبیعی می‌تواند روی عملکردهای روانی- اجتماعی آنان تأثیر بگذارد. بسیاری از آموزگاران که به این مهم توجه ندارند پسرها را بی ادب و ناتوان در کنترل و خویشتنداری معرفی می‌کنند و این در حالی است که آنها (پسرها) به همان شکل که مغز فضایی آنها یاد می‌گیرد، مطالب را فرامی گیرند. با توجه به بررسی‌های به عمل آمده دخترها در جمع اگر مورد توجه قرار نگیرند و اگر دیده و شنیده نشوند، مشکل پیدا می‌کنند و به همین دلیل یادگیری به صورت گروهی اغلب برای دختران ساده‌تر است. دخترها هنگام یادگیری خود به یادگیری اطرافیانشان هم توجه دارند، اما پسرها سعی می‌کنند خودشان یاد بگیرند و کمتر به اطرافیان خود توجه داشته باشند.

شواهد نشان می‌دهد پسرها به مضامین سمبلیک، نمودارها و جداول توجه بیشتری نشان می‌دهند و دخترها اغلب مضامین کتبی را می‌پسندند. اگرچه پسرها و دخترها هر دو تصاویر را دوست دارند، اما پسرها هنگام یادگیری بیشتر به آنها اهمیت می‌دهند. علت اصلی آن نیز این است که تصاویر و اشکال، نیمکره راست مغز آنها را بیشتر تحریک می‌کند. در مورد استفاده از گروه‌های یادگیری هم پسرها و هم دخترها از کارهای گروهی در زمینه یادگیری بهره می‌برند با این تفاوت که پسرها از گروه‌های ساختاردار و دخترها از تشکیلات کمتر جدی استقبال می‌کنند. پسرها برای انتخاب رهبر گروه وقت کمتری صرف می‌کنند، به سرعت تصمیم گیری می‌کنند و به هدفی که در پیش دارند می‌پردازند. پس به یاد داشته باشید تفاوت‌های موجود در طرز متفاوت یادگیری دختران و پسران دلیل خوبی است تا مدارس و آموزگاران به این نتیجه برسند که پسرها و دخترها به طرق متفاوت یاد می‌گیرند. بهتر این است که با دخترها مثل دختر و با پسرها مثل پسر برخورد شود.

نویسنده: معصومه اسدی- کارشناس ارشد ارتباطات اجتماعی

*سنا کاشانی فرید*