روشهای تدریس و برنامه ریزی در کلاسهای چند پایه

در کلاس های چند پایه به یکی از سه طریق زیر می توان تدریس نمود:

1- طریقه محوری: در این طریقه برای هر پایه درس معینی پیش بینی می شود، حداکثر سه گروه از دانش آموزان با فاصله ی معین، مستقیما با معلم کار می کنند وبرای گروههای دیگر دروسی از قبیل کار دستی – نقاشی – گزارش نویسی – انشاء – تمرینات ریاضی و … که نیاز کمتری به نظارت مستقیم آموزگار دارد، منظور می شود، کلاس هایی که با تعیین تکلیف به انجام کار های تمرینی مشغول می شوند گروه خود آموخت یا گروه فرعی نام گزاری می شوند.آموزگار پیش از تدریس کلاس های محور باید کار و تکالیف کلاس های خود آموخت را مشخص نماید.

2- طریقه گروهی:دراین روش تدریس ماده درسی واحد در یک جلسه ی درسی به کلیه ی پایه های موجود در یک اتاق درس می باشد که به روش گروهی با یک موضوع و یا درس همسان نام گذاری می شود و به شکل زیر می توان پیاده کرد:

الف:تدریس ماده درسی واحد به تمام پایه ها در یک لحظه: آموزگار برای کلیه ی پایه های موجود در یک اتاق درس به طور مشترک و به تناسب توانایی اطلاعات پیش نیاز دانش آموزان هر پایه، توضیحات اختصاصی را جدا گانه در گروها مطرح می سازد.

این روش برای دروسی مثل: نقاشی، خط، کاردستی، تدریس قرآن، حداکثر در سه پایه نزدیک و متجانس مثلا پایه های سوم و چهاروم و پنچم تا حدودی عملی است ولی برای پایه اول نمی توان بطور دقیق پیاده کرد.

ب: تدریس ماده درسی واحد به کلیه ی پایه ها در یک جلسه به ترتیب نوبت: مثلا ساعت اول برای تمام پایه ها درس بخوانیم را در برنامه ی هفتگی در نظر گرفته و ابتدا به یکی از پایه ها به صورت محور چند دقیقه درس را ارائه داده و پس از تعیین تکلیف لازم برای آن پایه به تدریس درس بخوانیم به پایه ی بعدی می پردازد و همینطور الی آخر، حداکثر سه پایه

محاسن شیوه ی گروهی به مراتب بیش از معایب آن است.

3- طریقه مشترک محوری و گروهی:

در این روش بعضی از دروس به طور گروهی و بعضی بطور محوری تدریس می شوند در برنامه های محوری که برای کلاس های دو و سه و چهار پایه تهیه شده از این روش استفاده گردیده است.

برای شروع برنامه ریزی بهتر است است اول با یک سری علائم و قرارداد ها، اصطلاحات و نشانه ها یی که در طول تدریس و یا یک برنامه کلاسی با آنها سرو کار داشته و کار یک معلم چند پایه را راحت و سهل می کند آشنا باشیم که به شرح زیر است:

1- حرف(م): مخفف کلمه محور است و هر موقع این حرف جلو درسی بکار رود منظور آنست که در آن ساعت درس مورد نظر توسط معلم تدریس می گردد.لذا در برنامه هفتگی جداگانه ای که از قبل توسط معلم برای پایه هادر نظر گرفته می شود همراه حرف (م) اعداد 1 و 2 و 3 در کنار نام ماده درسی نوشته می شود تا نوبت کلاس محور و کار معلم را مشخص کند.مثلآ سا عت اول پایه های اول،دوم،پنجم محور هستند و معلم به ترتیب نوبت گذاری درس را به پایه های مورد نظر و محور ارائه می نماید، ابتدا پایه ی اول،بعد پایه ی دوم و در پایان پایه ی پنجم.

2-حرف (ف): مخفف کلمه فرعی می باشد که جلوی درس پایه ای که خود عهده دار تمرین، مطالعه، گزارش نویسی و نقاشی، فعالیت، واحد کار و غیره است بکار می رود که به این گروه دانش آموزان گروه خود آموخت یا گروه فرعی می گویند.

3- حرف(خ): مخفف کلمه خلیفه و مربوط به کلاس یا گروهی است که یکی از دانش آموزان به انتخاب معلم در بررسی تکالیف، انجام تمرینات، پرسش و پاسخ، گفتنی دیکته و غیره با آنان کار می کند.

4- حرف(گ): مخفف کلمه گروهی است. منظور کلاس هایی است که مشترکا یک درس دارند و معلم بطور گروهی با آنها کار می کند.

5- اعداد(مثلآ 5 – 10 – 15 – 20 – 25) نمایانگر دقایقی است که معلم وقتش را صرف تدریس ماده ی درسی پایه ی بخصوصی می نماید.و بهتر است این اعداد با رنگی مجزا در برنامه ی هفتگی پایه ها در کنار ماده ی درسی قید گردد.

6- حرف(آ): مخفف کلمه آزاد است. برای ساعاتی به کار می رود که دانش آموزان یک گروه، در برنامه ورزش دارند و به علت انجام ورزش گروهی قبل از تشکیل کلاس، در ساعات ورزش تعطیل می شوند البته این شیوه فقط به منظور صرفه جویی در وقت معلم تنظیم شده و خوشایند دانش آموزان نیست

نحوه ترکیب کلاس ها در مدارس چند پایه:

نوع تر کیب پایه ها در یک کلاس با یک مدرسه چند پایه بنا به سلیقه ی معلمان متنوع است.

موارد قابل توجه در برنامه ریزی کلاسهای پنج یا چند پایه:

1- ابتدا باید نوع ترکیب پایه های کلاس را مشخص کنیم

2- روزانه پنچ جلسه درسی؛ مدارسی که سه ساعت صبح و دو ساعت بعدازظهر کار می کنند یا چهار ساعت برای مدارسی که یک شیفت تمام کار می کنند.

3-بر اساس جدول برنامه هفتگی مصوب وزارت آموزش و پرورش تعداد مواد درسی و ساعات لازم برای هر درس در هر پایه را مشخص می کنیم.

4- برای هر جلسه درسی بین یک تا سه درس بعنوان محور پیش بینی می کنیم و فاصله بین دو محور باید رعایت گردد.

5- سعی کنیم دروسی را که ارتباط نزدیکتر در یک جلسه و پشت سر هم یا با هم بگذاریم.

6- در صورتی که در هر ساعت بیش از یک کلاس را محور بگذاریم باید قید اعداد یک و دو و سه نوبت کار هر پایه را مشخص می کنیم و معلم دقت نماید که ساعات کار او در یک کلاس پنج پایه 4/1 کلاس عادی می باشد.

7 – خلیفه ای که برای کمک معلم در نظر گرفته شده است باید خود در محور نباشد.

8- جلو ی درس محور در هر پایه زمان کار معلم را مشخص کنید.

9- هنگام رسیدگی به تکالیف؛ بررسی مشکلات و … کلاس های فرعی زمان 5 تا 10دقیقه مشخص کنید.

10-دروس نقاشی؛ خط؛ رونویسی، نوشتن انشاء، کاردستی و از این قبیل را به صورت کلاس فرعی می گذاریم.

11-در مورد ورزش می توان دو جلسه ورزش گروهی منظور کنیم یا این که ورزش را در دو یا چهار نوبت صبح ها قبل از شروع کلاس درس قرار داد.

12-اعداد و نشانه ها و قرار دادها که فبلا توضیح داده شد در جدول هر پایه منظور شود.

13-برای کلاس های محور؛ قبلا تکالیف، تمرینات و فعالیت ها بصورت تکثیر مطالب روی چند برگ یا نوشتن آن روی تابلو یا گفتن بوسیله خلیفه پیش بینی کرد، تا بعد از تدریس معلم آنها بی کار نباشندو نظم کلاس بر هم نخورد.

14-د ر کلاس های محور تعیین نوبت ازپایه های پایین به بالا باشد و پایه ی محور در ردیف اول کلاس قرار بگیرد.

15-در برنامه دو یا سه پایه ای تقریبا تمام دروس در محور کار قرار گرفته؛ سپس وجود تمریناتی برای فاصله زمانی محور کافی است.

16-در پایه های محور پایین مثلآ (سوم)دانش آموزان ضعیف پایه های بالا (چهارم)می توانند جهت رفع مشکل آموزشی از آن استفاده کنند.

17-در کلاس های چند پایه بهتر است معلم اوراق دیکته و یا هر امتحان دیگر را در منزل اصلاح کند.