روشهای کاهش و حذف رفتارهای نامطلوب

به طور کلی رفتارهای نامطلوب دانش آموزان را از دو راه می توان کاهش داد:یکی جانشین ساختن رفتارهای مطلوب به جای آنها و کاهش دادن غیر مستقیم رفتارهای نامطلوب، و دیگری کاهش دادن مستقیم رفتارهای نامطلوب.

به روشهایی که درمورد اول به کار می روند روشهای مثبت کاهش رفتار می گویند، زیرا درهمه آنها از اصل تقویت مثبت استفاده می شود. روشهایی که در مورد دوم به کار می روند، روشهای منفی کاهش رفتار نام دارند، زیرا این روشها حالت آزارنده دارند و پیامدهای منفی به بار می آورند.

روشهای مثبت کاهش رفتار

تقویت تفکیکی رفتار های با نرخ کم

بعضی از رفتارها اگر با فراوانی یا نرخ کم انجام شود مطلوب اند، اما اگر به میزان بیش از حد نیاز انجام گیرند نامطلوب یا مضر هستند. دانش آموزی که با سرعت زیاد تکالیفش را انجام می دهد و در نتیجه آنها را بد خط و ناخوانا می نویسد، باید وادار شود تا آهسته و خوش خط بنویسد.یا دانش آموزی که در بحث کلاسی پر حرفی می کند و فرصت صحبت کردن را از دیگران می گیرد، باید تقویت شود تا کمتر حرف بزند تا دیگران هم بتوانند در بحث شرکت کنند.

در روش تقویت تفکیکی رفتارهای با نرخ کم، تقویت به پاسخهایی که به تعداد کمتری انجام می شوند وابسته است. برای این منظور، باید تعیین کرد که دانش آموز در فاصله زمانی معین باید چند پاسخ بدهد. اگر تعداد پاسخهای دانش آموز در این فاصله زمانی بیش از آنچه تعیین شده است باشد، نباید او را تقویت کرد.

برای مثال، اگر معلم بخواهد پر حرفی دانش آموزی را در جریان بحث گروهی کاهش دهد، می تواند با او قرار بگذارد که در هر پنج دقیقه یک دقیقه اجازه صحبت خواهد داشت. معلم باید این مقدار صحبت کردن دانش آموز را تقویت کند،اما بیش از آن را نباید تقویت کند. البته معلم باید مواظب باشد که حتما میزان معینی از حرف زدن دانش آموز را برای ادامه مشارکت او در بحث تقویت نماید، و او را از انجام این کار به کلی دلسرد نماید

تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز

در روش تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز، از طریق تقویت نکردن رفتار نامطلوب و تقویت کردن رفتاری که با آن ناهمساز یا مغایر است، به کاهش رفتار نامطلوب اقدام می شود. این روش خیلی شبیه به روش قبلی است و تنها تفاوت آن در این است که در روش قبلی هرگونه رفتاری به جز رفتار نامطلوب تقویت می شود، اما در روش حاضر تاکید بر رفتار مغایر یا ناهمساز با رفتار نامطلوب است.

برای مثال، دانش آموزی را در نظر بگیرید که در کلاس مزاحم همکلاسی هایش می شود و کمتر به درس و کار خود می رسد. می خواهیم با روش تقویت رفتار ناهمساز رفتار او را اصلاح کنیم. برای این منظور، هر وقت که این دانش آموز آرام در صندلی خود می نشیند و به انجام کارهای خودش می پردازد و کاری به کار دانش آموزان دیگر ندارد او را تقویت می کنیم.این تقویت سبب افزایش رفتار مطلوب دانش آموز و کم شدن مزاحمت های او برای دانش آموزان دیگر خواهد شد.

به عنوان مثالی دیگر از کاربرد روش تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز، اگر بخواهیم کودک گوشه گیری را وادار کنیم که از این رفتار خود دست بکشد و با کودکان هم سن خود به فعالیت بپردازد، باید هرگونه کوشش او را در جهت فعالیت گروهی آمیزش با سایر کودکان تقویت کنیم.

منبع:

روانشناسی پرورشی نوین،روانشناسی آموزش و یادگیری، ویرایش هفتم، 1395