نقش خانواده در پرورش احساس مذهبی در کودکان

غالب رفتارهای انسان بر اساس یادگیری است و اولین و مهمترین پایگاه یادگیری، کانون خانواده است. زیرا خمیرمایه شخصیت انسان در خانواده تکوین می یابد و نگرشها، رغبتها، رفتارهای خوشایند و ناخوشایند نسبت به پدیده های مختلف، از خانه سرچشمه می گیرد. حضرت علی (ع) می فرمایند: «صفحه دل نوجوان همچون زمین مستعدی است که هیچ گیاهی در آن نروییده و آماده هر نوع بذرافشانی است».

در واقع آنچه که مطلوب است، در نهاد فرزندان وجود دارد و این رسالت پیامبرگونه اولیاء است که با باغبانی خود بذر وجود آنان را شکوفا کنند.

گزل، روان شناس معروف می گوید: کودک در حدود 5- 6 سالگی نسخه کوچک جوانی است که بعداً خواهد شد. البته او هرگز نمی خواهد منکر تأثیر تربیت دردوره جوانی شود، بلکه می خواهد بر نقش و اهمیت حیاتی تربیت در خانواده تأکید کند.

به نظر وی بسیاری از رفتارهایی را که در نوجوانان و جوانان مشاهده می کنیم، نظیر کمرویی، گوشه گیری، پرخاشگری، بی رغبتی نسبت به نماز و روزه و یا بر عکس شادابی و سرزندگی، فعالیت و سازندگی، اقامه نماز و اهمیت دادن به احکام مذهبی، غالباً متأثر از تجارب تربیتی کودک قبل از ورود به مدرسه است.

کودکان تشنه یادگیری هستند، و نیاز به دانستن و پی بردن به راز هستی نیازی فطری است. به هر صورت آنها، به طور مستقیم و غیر مستقیم، آگاهانه و یا ناآگاهانه می آموزند که همه جا مدرسه و کلاس درس است و همه کس می تواند معلم و مربی باشد.

این که همه کودکان بالفطره کنجکاو و کاوشگر هستند، خود نشانی است از نیاز آنها به دانستن، فهمیدن و پی بردن به علتها و معلولها. همه ی وجود کودکان مملو از سؤال است، سؤال از چرایی ها و چگونگی ها، اما همیشه و همه کودکان سؤالاتشان را به زبان نمی آورند. بسیاری از سؤالات کودکان را باید در سیما و چشمان نظاره گرشان جستجو نمود. به بیان دیگر حقیقت بین بودن حکم می کند که همواره به گونه ای باشیم که نگاه ما، سخن ما و رفتار ما پاسخی باشد به سؤال و نیاز نهفته فرزندانمان و سرمشقی برای چگونه زیستنشان.

کودکان ما پیوسته می آموزند و نسبت به هر چیزی که فرا می گیرند احساس تازه ای پیدا می کنند. باید تلاش کنیم که آموخته های آنها با تجارب خوشایند و دوست داشتنی توأم باشد. وقتی که انسان از موضوع یا مسئله ای که با آن مواجه شده است، احساس خرسندی و خشنودی کند، آن موضوع یا مسئله را با راحتی، رضامندی و رغبت به خاطر سپرده، دیرتر فراموش می کند.

هنگامی که کودکان بارها و بارها مشاهده می کنند که والدینشان مثلاً با وجود حزن و اندوه و گرفتاری و مشکلی که دارند وقتی وضو می گیرند خشمشان فروکش می کند، چهره ای متبسم و مهربان می یابند و آن گاه که به نماز می ایستند، آنچنان که گویی گمشده شان را یافته اند، آرام و با صلابت، متین و مطمئن و استوار با خدای خود سخن می گویند، و نوبتی دیگر هدف از حیات و معاد را ترسیم می نمایند و برای ماندن بر صراط حق دعا می کنند؛ در روانشان احساسی بسیار لطیف و خوشایند جلوه گر می گردد و به نماز و نمازگزار، مکان و حالت نماز علاقه مند می شوند. این است که انسان باید لطیف ترین و عارفانه ترین حالت و زیباترین صورت را در نماز داشته باشد.

همچنین به آنها بیاموزند که می توانند این خواسته‌ها را از طریق «توسل» و واسطه قراردادن امامان معصوم (ع) از خداوند طلب کنند.

آنچه از همه مهمتر است اینکه والدین بدانند با بالابردن قدرت ایمان در فرزندانشان آنها را در برابر تحمل مشکلات مقاوم تر و برای پذیرفتن مسؤولیتهای بزرگتر آماده می سازند. در نتیجه ایام محرم و صفر می تواند مناسب ترین زمان برای نزدیکی هر چه بیشتر والدین و فرزندان به آموزه‌های دینی و ارتقای بینش مذهبی در آنها باشد.