ارزشیابی توصیفی و تربیت اخلاقی دانش آموزان

البته این روش متناسب با توان دانش‌آموزان سن های مختلف استفاده می‌شود. یعنی در پایه های اول فعالیت های خود ارزش‌یابی ساده تر مورد استفاده قرار می گیرد. مثلاً‌ ممکن است معلم بعد از یک آزمون نوشتنی(املاء) از دانش‌آموزان پایه اول می خواهند تا با مراجعه به کتاب درسی به بررسی املای خود بپردازند و اشتباهات احتمالی آن را پیدا کنند و سپس اصلاح کنند. بااین کار ضمن بهبود یادگیری و مهارت نوشتن، دانش‌آموزان "خودارزشیاب" می‌شوند و یاد می‌گیرند در جریان زندگی پیوسته خودشان را ارزش‌یابی کنند و اشتباهاتشان را اصلاح کنند. اما در پایه های بالاتر از دانش آموزان بخواهد تا درباره روزنامه دیواری که تهیه کرده اند نیز قضاوت بکنند. این هم نوعی خود ارزش‌یابی است اما اندکی پیچیده تر که مناسب دانش آموزان پایه های بالاتر است. "خود ارزش‌یابی" یکی از مهارت های اساسی و مهم در زندگی است که در این شیوه ارزش‌یابی مورد توجه قرار می گیرد.

والدین نیز وقتی اعتقاد پیدا می‌کنند که هدف رفتن به مدرسه، یادگیری است نه نمره گرفتن، اولاً‌ به‌جای اینکه از فرزندشان بپرسند چند گرفته‌ای؟ از او می‌پرسند چه یادگرفته‌ای؟ با این سؤال به نوعی از یادگیری دانش‌آموزان به نحو توصیفی مطلع می‌شوند و باب گفت‌‌گو را با او درباره آموخته‌هایش باز می‌کنند و دانش‌آموز برایشان توضیح می‌دهد. این کار نیز به نوعی اعتماد بین والدین و دانش آموز را افزایش می دهد.

از سوی دیگر والدین دیگر تلاش نمی‌کنند فعالیتهای یادگیری دانش‌اموزان را برای کسب نمره درخشان‌تر، خودشان انجام دهند. می‌داند که این فعالیتهای یادگیری که معلم به دانش‌آموز پیش‌نهاد کرده است برای بهبود یادگیری فرزندشان است و اگر مستقیماً‌ خودشان(والدین) انجام دهند در واقع کودکشان را از یادگیری محروم کرده‌اند و از پیشرفت بازداشته‌اند. در این صورت والدین به‌جای کمک به یادگیری آنان مانع یادگیری شده‌اند. از این‌جا معلوم می‌شود چقدر نقش والدین در این جریان بهتر و مناسب‌تر می‌شود. والدین بازوی توانای معلم در خانه می‌شوند، همکاری معلم و والدین یعنی همین که از طریق اعتماد بین آن‌ها فراهم می شود.

در کلاس‌های ارزش‌یابی توصیفی رقابت بین دانش آموزان کم‌رنگ می‌شود. معلم بر رقابت تأکید نمی‌کند چون رقابت را عامل سازنده و مفیدی برای کودکان دبستانی نمی‌داند. همانگونه که پیشتر گفتیم حذف نمره به رنگ باختن رقابت در فضای عاطفی کلاس کمک می‌کند در فضای کلاسی که این الگوی ارزش‌یابی اجرا می شود رابطه رفاقت و مشارکت بیشتر دیده می‌شود.

همان گونه که پیشتر گفته شد یکی از این ابزارهایی که در ارزش‌یابی توصیفی معلمان به کار می‌برند همسال سنجی است. همسال سنجی به این صورت است که گاهی معلمان از دانش‌آموزان می‌خواهند آزمونی را که پاسخ داده‌اند یا املائی را که نوشته‌اند و یا تکلیفی را که اجرا کرده‌اند به دوستشان بدهند تا درباره کارشان نظر دهند. موفقیت‌ها و خطاهایشان را مشخص کنند(البته معلم آموزش‌های لازم را به آن‌ها می‌دهد و خود بر فرایند کار نظارت می‌کند). لازمه این روش این است که دانش‌آموزان به همدیگر اعتماد کنند و صادقانه به همدیگر بازخورد دهند. این روش باعث ایجاد روحیه همکاری ومشارکت در بین دانش‌آموزان می‌شود نتیجه این که دانش‌آموز از انتقاد دوستانشان ناراحت نمی‌شوند یعنی روحیه انتقاد پذیری پیدا می‌کنند. چیزی که افراد جامعه ما بزرگ و کوچک به آن بسیار نیاز دارند.

همه این موارد نشان می‌دهد که ارزش‌یابی کیفی توصیفی بر ارزشهای اخلاقی در کلاس درس تأکید زیادی دارد. به سخن دیگر این الگوی ارزش‌یابی زمینه ای برای اعتلای اخلاقی فرزندان این مرز و بوم در کلاس درس. از این رو بی پایه نیست اگر بگویم این طرح در جهت تربیت اخلاقی کودکان نیز گام برمی دارد. امروزه نیاز داریم که افراد جامعه به اخلاقیات پای بند باشند.

باتشکرازدکتر حسنی