آموزش ریاضی به کودکان پیش دبستانی

منظور از آموزش ریاضی در پیش دبستانی،زمینه سازی تشکیل مفهوم عدد ومقدار،برای مراحل بعدی تعلیم وتربیت یعنی دبستان می باشد.

ریاضی فکر کردن است،ریاضی بعنوان ابزاری که انسان در زندگی روزمره از آن استفاده می کند.ریاضی بیان روابط است وهمچنین ریاضی بعنوان دانش ناب بشری است.

ضرورت و اهمیت آموزشی مفاهیم ریاضی درپیش از دبستان:

دوران پیش از دبستان دارای حساسیت زیادی می باشد زیرا یادگیری سریع تر وآسان تر انجام می گیرد بطور کلی آموزش ریاضی دارای دو اثر شامل است: 1- فردی (که باعث رشد ذهنی – نظم فکری – دقت وتمرکز – تجزیه وتحلیل واستدلال می شود) 2- اجتماعی(که باعث رشد علمی و اجتماعی و صنعتی می شود.)

نظر یه ادوارد دبونو: تفکر خلاق نوعی مبادله ی اطلاعات است که بااستفاده از روش های مختلف این مبادله اطلاعات صورت می گیرد. ریاضی نیز دراین مبادله اطلاعات نقش دارد.

انواع دانش وجایگاه ریاضی در آن:

از نظر پیاژ ه انواع دانش شامل 1- دانش حسی – حرکتی است که آموزش درآن صورت نمی گیرد واز ابتدای تولد باکودک همراه است 2- دانش فیزیکی که مستقیم از راه حواس کسب می شود وبنابراین بایستی محیط کاملاً غنی باشد.دانش فیزیکی شامل خصوصیات اشیاء مانند رنگ، شکل اندازه و.... دانش فیزیکی پیش نیاز آموزش ریاضی است.

3- دانش اجتماعی شامل آداب ورسوم آشنایی با محیط اجتماعی مناسبات وسنت های اجتماعی آشنایی با جنبه های رشد اجتماعی کودکان می باشد 4- دانش منطقی – ریاضی آموزش مفاهیم ریاضی در حیطه این دانش صورت می گیرد.

آموزش مفاهیم ریاضی از راه شفاهی حاصل نمی شود بنابراین بایستی محیط وفضای مناسب را با استفاده از حواس - وسایل و......... برای کودکان فراهم نمود و اورا تشویق به کشف وتجربه کرد باتوجه به انواع دانش ریاضی شامل دانش فیزیکی ودانش منطقی – ریاضی می باشد. چگونگی شکل گیری مفاهیم ریاضی در کودکان براساس نظریات پیاژه:

شکل گیری مفاهیم ریاضی در کودکان (پیش از دبستان) در دو دوره زیر انجام می شود.:

1- دوره حسی – حرکتی (از تولد تا دوسالگی)، شناخت دراین دوره از طریق بازتابها وحواس صورت می گیرد تفکر درسال اول زندگی حسی - حرکتی است وپیش عملیاتی می باشد.

2- دوره پیش عملیاتی (دوتا هفت سالگی) که خود شامل دو دوره الف): دوره تفکر پیش مفهومی از دوتا چهارسالگی ب) تفکر شهودی ((مکاشفه ای)از 4 تا هفت سالگی

آموزش ریاضی در دوره پیش مفهومی به صورت بازی و....... است ودرپایان این مرحله آموزش ریاضی به صورت هدف مند آغاز می شود.

مجمو عه کتا ب های پیش از دبستان با ویژگی های زیر تدوین می شوند

اهداف:

- شناخت پیرامون کودک

- شناخت خود وخانواده

- آمادگی برای دوران دبستان

- کسب مهارت در هم خوانی دست،زبان واندیشه

- ایجاد ارتباط کودک با جامعه

- تقویت حس های پنج گانه

- تقویت سرعت عمل وسرعت در فراگیری مفاهیم

- یافتن نقایص گفتاری،دیداری وشنیداری در کودکان وتلاش در رفع آنها

- تقویت درک مفا هیم آموزشی در کودکان از راه بکار گیری خلا قیت های فردی و گروهی

روش کار هدف های بالا به شیوه آموزش غیر مستقیم دنبال می شود،استفاده از زمینه های نقاشی،شعر،داستان،نمایش،کاردستی،بازی وسرگرمی در راستای آموزش مفاهیم ریاضی،علوم وفارسی ویژگی هدفمند این مجموعه است.

روش آموزش مفاهیم ریاضی:

1- مکاشفه ای (یعنی شناخت یک پدیده از طریق حواس بدون نیاز به استدلال)

2- روش فعال کودک به دست ورزی وتجربه می پردازد (درکودک بدون فعالیت وعمل تفکر ی صورت نمی گیرد) عمل ابزار تفکر است

3- بازی: آموزشهای پیش دبستانی، بازی محورند. به عبارت دیگر، روش آموزشی، مبتنی بر انجام بازیهای مختلف و فعالیتهای آزاد است. تمایل ذاتی کودکان برای به نمایش گذاشتن جنبه های درونی خود و شناخت دنیای اطراف، بازی نام دارد. بازی، وسیله ای برای درک درون کودک است. تئوریهای مختلفی از سوی روانشناسان، در مورد اهمیت بازی کودک ارائه شده است. یکی از این نظریات، متعلق به روانکاوی به نام فروید است. روانکاوان معتقدند که بازی، وسیله ای برای کاهش اضطراب کودکان، حل تعارضات آنها و کاهش آسیبهای عاطفی آنها می باشد. روانشناسان شناختی معتقدند که کودک از طریق بازی، به خلق دنیای خود می پردازد، گاهی نقش بزرگترها را ایفا می کند و از این طریق، رشد شناختی وی تقویت می گردد. روانشناسان رشدی، بازی را با جنبه های مختلف رشد، از قبیل تقویت عضلات بدن ارتباط می دهند. از نظر روانشناسان اجتماعی، بازی موجب هماهنگی رفتار کودک با دیگران می شود و کودک از طریق بازیهای گروهی، سازگاری با دیگران را می آموزد.

در دوره پیش دبستانی، از طریق بازی، می توان شیوه زندگی و همزیستی با دیگران را به کودک آموزش داد بازی روش جذاب برای آموزش ریاضی است. درآموزش مفاهیم ریاضی ابتدا از فعالیتهایی که به صورت ملموس – عینی وبااستفاده از اشیاء وانجام تجربه مفاهیم مورد نظر را درک کند سپس از شکل – نقاشی – کاردستی برای تثبیت مفاهیم استفاده شود.

در پیش دبستان کودکان را با مفاهیم ریا ضی زیر آشنا می کنند که به قرار زیر است

1.آموزش مفاهیم قیاسی (کوچک-بزرگ،دور –نزدیک،زیر-رو،بالا –پایین و...)

2.شناخت رابطه ها (شباهت یابی،تفاوت یابی،دسته بندی،ارتباط یابی نظم وترتیب، و...)

3.آشنایی با کمیت های عددی (1 تا 10)، کمتر وبیشتر،تقارن و...)

4.آشنایی با شکل های هندسی (نقطه،خط،سه گوش،چهار گوش و...)

5.عدد نویسی (1 تا 10)

مفهوم: دور و نزدیک ویا کوچک یا بزرگ وامثال این مفاهیم ها را مربی با استفاده از تصاویر همراه با شعر وقصه های کودکانه آموزش می دهد. مثال (با هم بخوانیم) ماهی من کوچک است تن اش پر از پولک است، بزبزکم بزرگ است،دشمن هر چه گرگ است،یا مثال دیگر که مربی وکودک با هم می خوانند:بره کوچک من،مع و مع ومع می خونه،روزها به صحرا می ره،شب تو آغل می مونه

روش کارمربی:برای رنگ آمیزی بخش های تصویری کتاب،مداد رنگی را در اختیار کودکان قرار می دهد واز آنها می خواهد موقع رنگ زدن: 1 –رنگ آمیزی پر رنگ باشد 2 –رنگ از خط بیرون نزند 3 –قسمت رنگ شده لکه سفید بی مورد نداشته باشد.

مفهوم: رابطه ها،مثال،بچه ها دو به دو روبروی هم می ایستند،یکی آینه می شود یکی بچه،بچه روبه آینه می ایستد.هر کاری که بچه می کند،آینه هم باید سریع همان کار را بکند،مثلاً بچه موهایش را شانه می کند،می خندد،گوش خود را می کشد وشکلک در می آورد وآینه همان کار را انجام می دهد،اگر آینه بخندد یا حرکت اضافی انجام دهد،بازی را باخته وباید جایش را با دیگری عوض کند.باهم بخوانیم (مربی وکودک) وقتی روبروی یه آینه می شینم،گربه کوچولویی در آینه می بینم،من که میو می کنم،میو میو می خونه،گربه توی آینه،خیلی به من می مونه. روش کارمربی 1 –وسایل مختلفی مثل سکه،دکمه،مداد،خودکار وغیره را روی میز می گذارد واز بچه ها میخواهد وسایلی را که از نظر شکل بیشتر به یکدیگر شبیه هستند،کنار هم قرار دهند 2 –یک میوه یا حیوان رانام می برد واز بچه ها می خواهد میوه یا حیوان دیگری را که شبیه آن است،نام ببرند 3 واژه هایی مانند «باغ»«انار» و«خیابان» برای کودکان بکار می برد واز آنها می خواهد کلمات شبیه آن را بسازند،مثل:«زاغ»،«چنار»،«بیابان».

مفهوم:تناظریک به یک، به منظور ایجاد توانایی مقایسه و اندازه گیری، روشی بنام " تناظر یک به یک " وجود دارد. در این روش، مربی اشکال مختلف را با یکدیگر مطابقت می دهد ایجاد قوه تناظر، به پرورش مفهوم عدد و آموزش ریاضی در کودکان پیش دبستانی کمک می کند

مفهوم: ایجاد توانایی نظم و ترتیب در کودکان: به بچه ها یاد می دهیم که اشیاء دارای ابعاد مختلفی هستند. برای مثال، بچه ها باید آنها را از بزرگ به کوچک یا بالعکس دسته بندی نماید. نظم و ترتیب دادن به اشیاء، زمینه ساز تشکیل مفهوم عدد و آموزش ریاضی در دوره دبستان به شمار می رود. پازل ها به توانایی ساختاری کودک کمک می کنند. هر چیزی که در ذهن کودک با مسائل ارتباط برقرار کند و توانایی ساختاری و ساختمانی کودک را افزایش دهد، به نحوی با منطبق و ریاضی او مرتبط است مثال: اولین و آخرین تصویر را به دلخواه رنگ کنید

مفهوم:طبقه بندی که در هر قسمت از شکل هایی که به هم مربوط هستند را رنگ آمیزی کنید ایجاد توانایی طبقه بندی در کودکان پیش دبستانی: یکسری از اشیاء در اختیار کودک قرار داده می شود و کودک باید بر اساس یک یا چند بُعد، آنها را دسته بندی و ردیف کند شناخت گرایان معتقدند: کودکان دوره پیش دبستانی، می توانند بدون هیچ قاعده ای طبقه بندی کنند. برای مثال، کودک اسباب بازی خود را در یک گوشه قرار می دهد.
در دوره پیش دبستانی، مربیان و والدین باید توانایی ایجاد طبقه بندی قاعده دار را در کودک به وجود آورند.

دانش منطق ریاضی (ایجاد توانایی شمردن و انجام عملیات). یکی از زمینه های تشکیل مفهوم عدد در دوره پیش دبستانی، شمردن است. منظور از دانش منطق ریاضی، ترکیب منطق با ریاضیات است تا کودک بتواند از خود خلاقیت هنری نشان دهد. در آموزشهای پیش دبستانی و مقاطع بالاتر، ابعاد آموزش و رشد از هم جدا نیستند و می توان چند هدف را در یک فعالیت گنجاند. برای مثال، در بازیهای کودکان که با یکدیگر توپ را دست به دست می کنند، می توان چند هدف را در یک فعالیت گنجاند و مفهوم عدد و شمردن را به آنها یاد داد.
منظور از انجام عملیات، کارهایی است که روی مفهوم عدد انجام می دهد. برای مثال، با نشان دادن یک یا چند سیب، می توان توانایی شمردن، قدرت تمیز مفهوم و تشخیص واحد از کثیر را در کودک ایجاد کرد. این امر، زمینه ساز تشکیل مفهوم عدد در مرحله بعد است مثال: به تعداد تصاویر در هر قسمت نقطه گذاری کنید

منابع :

- سیف،علی اکبر 1387 روان شناسی یاد گیری و آموزش،تهران،دوران

- پا به پای هم:آموزش مفاهیم ریاضی / کاری از گروه آموزشی انتشارات خانه ادبیات:طراحی علی ذوالفقاری تهران.خانه ادبیات،1378

- کیهانی،فریبا،کتاب کار کودک:آموزش مقدمات ریاضی،تهیه شده در موسسه پژوهشی کودکان دنیا،کارگاه کودک 1378