شایستگی (competency) به معنی وجود یک سری مهارت‌های نرم و همین‌طور ویژگی‌های شخصیتی موردنظر مثل مسئولیت‌پذیری، پشتکار و… در فرد است. وجود این مهارت‌ها باعث می‌شود فرد عملکردی ارائه کند که از سطح انتظار مدیران و سازمان بیشتر است و عملاً نتایج فوق‌العاده را سبب می‌شود. لذا واژه شایستگی به هر ویژگی عملکردی فرد اشاره دارد که منجربه عملکرد قابل قبول یا برجسته می‌شود. شایستگی ها ممکن است شامل مهارت های فنی، سطح انگیزه، صفات شخصیتی، آگاهی از بدنه دانش یا هر چیز دیگری باشد که می‌تواند در دستیابی به نتایج کمک کند. شایستگی‌ شامل انگیزه، خصیصه، مهارت، جنبه‌های خودپنداره و دانشی می باشد که موجب عملکرد اثربخش یا برتر در یک شغل می‌شود(طاهری، 1396). دو مکتب فکری برای تفسیر شایستگی ها وجود دارد، یک مکتب که شایستگی را به معنی دانش و مهارت می‌داند و مکتب دیگر شایستگی را شامل مهارت، دانش و هر ویژگی دیگری که عملکرد فرد را پشتیبانی می کند تعریف می کند(امین و کرمی 1397).

شایستگی ترکیبی است از دانش، مهارت، توانمندی و رفتارهای حرفه‌ای که منجر به عملکرد بالای فردی و سازمانی فرد می‌شود. لذا انواع شایستگی شامل:1) شایستگی رفتاری[1]: این شایستگی بیان‌گر مهارت های نرم دخیل در عملکرد کارکنان است؛ 2)شایستگی فنی[2]: شایستگی‌های فنی به توانمندی‌های موردنیاز برای سیستم‌های IT و کامپیوترها اشاره دارد؛ 3)شایستگی رهبری[3]: مهارت های رهبری به طور خاص برای افرادی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در پست‌های مدیریتی و جایگاه رهبری هستند، است. در تقسیم بندی دیگری شایستگی به ابعاد مختلفی تقسیم می‌شوند که شامل ابعاد زیر است:

1)شایستگی‌های کلیدی[4]: شایستگی‌های کلیدی، آن دسته از مهارت‌هایی هستند که به‌طور اختصاصی مربوط به یک سازمان می‌شوند. مثلاً در یک استارتاپ، وجود مهارت کار تیمی در اعضا اهمیت زیادی دارد بنابراین شایستگی کلیدی این شرکت، کار تیمی و همین‌طور مهارت حل تعارض است.

2)شایستگی‌های کاربردی[5]: شایستگی‌های کاربردی به‌طور ویژه مربوط به یک شغل هستند و افرادی که خواهان استخدام در این جایگاه هستند، باید آن‌ها را داشته باشند. به‌عنوان نمونه حسابدار یک شرکت باید مهارت برقراری ارتباط با مدیران بالادستی که زمان کمی دارند را بلد باشد یا نیروی صندوق‌دار یک هایپرمارکت باید بتواند به‌خوبی اعتراضات مشتریان را مدیریت کند.

3)شایستگی‌های رهبری[6]: این شایستگی مربوط به سِمت‌هایی است که نقش مدیریت، رهبری یا نظارت بر دیگران را بر عهده دارند و شامل مواردی مثل کوچینگ، هوش هیجانی بالا، مهارت تصمیم‌گیری و حل مسئله، مدیریت مؤثر و… است.(خشوعی و همکاران، 1392).

اهمیت مفهوم شایستگی به قدری است که سازمان بین المللی استاندارد در سال 2019 در تازه ترین نسخه ISO10015 که در راستای تحقق افزایش کیفیت آموزش به نگارش در آمده است، به جای عبارت «آموزش» از مفهوم «شایستگی» استفاده کرده است. «پردیس توسعه انسانی»، این درس را برای جامعه مخاطب دانشجویان، مدیران، و کارشناسان بخش مدیریت منابع انسانی سازمان‌ها تهیه کرده است.

[1] Behavioral Competency

[2] Technical Competency

[3] Leadership competency

[4] Key competencies

[5] Applied competencies

[6] Leadership competencies