آزمایش اثر آگاهی از نتایج بر عملکرد

آزمایش اثر آگاهی از نتایج بر عملکرد

در این آزمایش هدف عبارت است از نشان دادن این واقعیت که آگاهی از نتایج، عملکرد را تحت تاثیر قرار می دهد. رفتارهای ما عموماً تحت تاثیر اطلاعاتی قرار می گیرد که در موقعیتهای مختلف فراهم می آید یعنی اگر اطلاعات عوض شود رفتارهای ما نیز تغییر شکل خواهند یافت و از طرفی یادگیری عبارت است از تغییری نسبتاً پایدار در رفتار که در نتیجه تجربه حاصل می شود. از موارد قابل توجه در روان شناسی یادگیری این است که بازخورد از عملکرد موجب بهبود در رفتار و یادگیری می گردد، در حقیقت این سوال مطرح است که آیا آگاهی از نتیجه تغییر در رفتار، در یادگیری موثر می باشد؟

توصیف آزمایش

وسایل آزمایش

سه برگ کاغذ میلیمتری- دو عدد خط کش سی سانتیمتری- یک عدد مداد- یک عدد چشم بند. چشم بند می تواند از پارچه باشد یا عینکی باشد که جلو شیشه های آن کاغذ گذاشته شده است.

اجرای آزمایش

آزمودنی پشت میز نشسته و آزمایشگر نیز در مقابل وی قرار می گیرد. با چشم بند از قبل تهیه شده جلوی دید آزمودنی گرفته شده و آزمودنی از لحاظ راحت و مسلط بودن مورد سوال قرار می گیرد و محل آزمون از لحاظ سکوت تامین می گردد. یک برگ کاغذ میلیمتری در جلوی آزمودنی قرار داده شد یکی از خط کشها به وی داده شد و از او خواسته شد خط کش را با دست چپ در پائین برگه نگه دارد مداد نیز به وی داده شد خط کش دوم روی برگه و به فاصله ده سانتیمتری از خط کش اول در سمت آزمایشگر قرار داده شد.

مراحل سه گانه آزمایش به صورت زیر انجام می گیرد:

مرحله اول

هدف مرحله اول نشان دادن این واقعیت است که آزمودنی، در حالی که تنها از توانایی حسی- حرکتی خود استفاده می کند، با چه دقتی می تواند فاصله را ارزیابی کند. در این مرحله دست آزمودنی گرفته شد و نوک مداد در مقابل و ابتدای خط کش وی گذاشته شد سپس از او خواسته شد که خطی به سمت آزمایشگر به اندازه ده سانتیمتر رسم کند و به وی اعلام شد که نشانه، وجود خط کش دیگر با فاصله ده سانتیمتر از خط کش وی می باشد و هر وقت نوک مداد وی با خط کش دوم تماس حاصل کرد خط ده سانتیمتر رسم کرده است. این کار برای 5 بار تکرار شد و به آزمودنی گفته شد این 5 بار تمرین است و بعد از این وی باید با استفاده از حس حرکتی خود 20 خط ده سانتیمتری رسم کند. بعد از رسم 5 خط تمرینی خط کش دوم برداشته شد و نوک مداد وی در ابتدای خط کش خودش و با فاصله یک سانتیمتر از آخرین خط قرار داده شد و از او خواسته شد تا یک خط ده سانتیمتری رسم کند این کار برای بیست مرتبه تکرار شد و هیچ اطلاعی از چگونگی خطوط رسم شده توسط آزمودنی به وی داده نشد.در این مرحله آزمودنی بعد از 5 بار تمرین صرفا با استفاده از حواس حرکتی خود فواصل را ارزشیابی می کرد و نتیجه عملکرد به او داده نمی شد.

مرحله دوم

در این مرحله هدف نشان دادن اثر آگاهی از نتایج بر عملکرد است و بررسی این مطلب که آگاهی از نتایج عمل، امکان تحت تاثیر قرار دادن عملکردهای جاری را دارد؟ در این مرحله کاغذ میلیمتری جدیدی در اختیار آزمودنی قرار گرفت و همانند مرحله قبل 5 بار تمرین توسط دو خط کش انجام گرفت سپس خط کش دوم برداشته شد و آزمودنی 20 خط ده سانتیمتری رسم کرد البته لازم به ذکر است که در این 20 خط آزمودنی از طول هر خط پس از رسم آن اطلاع حاصل می کرد (مثلاً به او گفته می شد طول خط 11 سانتیمتر یا طول خط 8.5 سانتیمتر).

مرحله سوم

عیناً مانند مرحله اول تکرار شد و هدف این قسمت نشان دادن این واقعیت است که آگاهی در مرحله دوم نتایج مرحله سوم را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

روش های تحلیل

1- برای هر یک از سه مرحله، میانگین و انحراف استاندارد طول 20 خط آخر را محاسبه می کنند. طول خط ترسیمی از روی ارتفاع آن از خط پایه محاسبه می شود نه از روی طول خود خط ترسیمی که ممکن است کج و کوله باشد.

2- سه میانگین بدست آمده را با یکدیگر مقایسه می کنند و معنی دار بودن تفاوت میانگین های مراحل اول و دوم و اول و سوم را با استفاده از آزمون T استیودنت در مورد گروههای همتا مورد بررسی قرار می دهند.

3- سه میانگین به دست آمده را با معیار 10 سانتی متر مقایسه می کنند. معنی دار بودن تفاوتهای آنها را نیز تعیین می کنند. اگر تفاوتها معنی دار شد مورد آن را مشخص می نمایند. برای این مقایسه ها از آزمون T استیودنت در مورد مقایسه میانگین نمونه با میانگین جامعه یعنی μ که در اینجا 10 سانتی متر است استفاده می کنند. نتایج بدست آمده از این قسمت را با نتایج به دست آمده از قسمت 2، یکجا در نظر می گیرند و آنها را مورد تفسیر قرار می دهند.

4- انحراف استانداردهای سه مرحله را با یکدیگر مقایسه می کنند تا معلوم شود آیا آگاهی از نتایج پراکندگیها را تحت تاثیر قرار داده است؟ آیا تغییرات پراکندگیها نیز مثل تغییرات میانگینها است؟

منبع

گنجی، حمزه (1391): راهنمای عملی روان شناسی تجربی، نشر ساوالان، چاپ چهاردهم.