تاریخ برنامه ریزی ایران قیل از انقلاب

سیاست‌‌های روزمرگی، تصمیمات شتابزده، فقدان یک استراتژی منسجم باعث شد که بزودی فکر برنامه‌ریزی در ایران نیز شکل بگیرد. یکی از نخستین کسانی که در این مورد دست به اقدام عملی زد ابوالحسن ابتهاج، دولتمرد بنام سال‌‌های نخست حکومت پهلوی دوم بود. وی به مدت 8 سال (1329-1321ش) ریاست بانک ملی ایران که عملا بانک وظایف بانک مرکزی را انجام می‌‌داد برعهده داشت. او پس از آن نیز به عنوان نخستین رییس سازمان برنامه ایران منصوب شد. ابتهاج که در زمان رضاشاه و به دعوت علی اکبر داور به امور دولتی وارد شده بود در خاطرات خودنگاشته‌اش نخستین جرقه‌‌های حرکت به سوی برنامه ریزی قانونمند و مدون را چنین توصیف می‌‌کند: «من از سال‌‌ها پیش یعنی درست از همان زمانی که در شرکت‌‌های دولتی با [حسین] علا کار می‌‌کردم، عقیده‌ام را در مورد مشکلات اقتصادی ایران با او در میان می‌‌گذاشتم و تاکید می‌‌کردم که تا زمانی که برای کارهایمان «نقشه» نداشته باشیم (کلمه «برنامه» هنوز در آن زمان مصطلح نشده بود) وضع مملکت درست نخواهد شد.» او مدعی است که از زمان آغاز به کار دیوانی تا لحظه انتصاب به مدیریت سازمان برنامه یعنی قریب به 30 سال تنها راه اصلاح وضع اقتصادی، اجتماعی را در برنامه ریزی می‌‌دانسته و بدان می‌‌اندیشیده است:«[من] معتقد بودم که کشوری مانند ایران، با امکانات مالی و نیروی انسانی محدود و احتیاجات نامحدود، باید دارای برنامه باشد. استدلال می‌‌کردم که مملکتی مانند ایران، با خصوصیاتی که به آن اشاره کردم، قادر نیست در ظرف مدت کوتاهی کلیه احتیاجات خود را تامین کند و بنابراین باید دید مهمترین و ضروری‌ترین کارهایی که می‌‌توان در مدتی معین با بودجه‌ای معین انجام داد کدام هستند.»