خلاصه کتاب راهبردهای روانشناختی تبلیغ

راهبردهای روانشناختی تبلیغ
دکتر عبدالعظیم کریمی

خلاصه ای  از کتاب راهبردهای روانشناختی تبلیغ با مخاطب جوان - دکتر عبدالعظیم کریمی- ناشر: ستاد اقامه نماز و احیای زکات - سال انتشار: 1382- خلاصه نویسی: سعید سلمانی- مفهوم شناسی تبلیغ: تبلیغ قدیم: در تبلیغات قدیم به آماده ساختن مخاطب برای پذیرش با برانگیختن احساسات و عواطف برای پذیرش اندیشه، سلیقه، روش، کالای مادی به شیوه تلقینی بود. 

تبلیغ جدید: در تبلیغ جدید، تبلیغ فراتر از ارتباط یک سویه و تلقینی و مورد بحث در حوزه های فناوری، ارتباطات، روانشناسی، جامعه شناسی، مردم شناسی و... است.

* وجه مشترک دو تعریف فوق را  می توان در این جمله خلاصه کرد که هر دو اشاره به فن تحت تاثیرقرار دادن رفتار و نگرش مخاطب از طریق دستکاری  در تصورات و بازنمود آنها نمود.

انواع تبلیغ:
آگاهی بخش: تبلیغ آگاهی بخش دارای ویژگی تعامل با دو قطب سیال گوینده و شنونده و عدم نگاه مبلغ به فراتر بودن از مخاطب می باشد.
تحریف گر:  نسخه پیچی همگانی و دیکته ای و تصور شی گونه و کلیشه ای مبلغ نسبت به مخاطب ویژگی بارز این نوع تبلیغ است.

عوامل مداخله گر در تبلیغ: در تبلیغ عوامل زیر دخالت مستقیم و غیرمستقیم دارند.
چه کسی:  پایگاه و منزلت و شان اجتماعی گوینده
چه چیزی را: محتوا، ماهیت، جذابیت و کارکرد موضوع
به چه کسی: نوع مخاطب از نظر سن، جنس، طبقه اجتماعی و فرهنگ
از چه طریقی: روش تبلیغ، رسانه و ابزار انتقال، رهیافت های درونی و بیرونی، روش مستقیم و غیرمستقیم
در چه موقعیتی: وضعیت روحی و روانی، شرایط عاطفی و احساسی مخاطب، فضای میدانی ذهن و عین

عناصر تبلیغ:
مخاطب شناسی: شناخت ویژگی های دوره نوجوانی(11 تا20سالگی) در موارد زیر خلاصه می گردد:
* این دوره، دوره انقلاب های هورمونی، عقلانی، عاطفی و ارزشی- اخلاقی است.
* در این دوره باید به هویت جوانی توجه کرد: عناصر تشکیل دهنده هویت نوجوانی شامل تضادورزی، نفی، همسان سازی و تعهد است. عوامل شکل گیری هویت تقابل، سردرگمی در هویت یابی و هویت کسب شده است. در این دوره نوجوان احساسات ناگواری مثل بیگانگی از خود / احساس ناخود بودن، احساس غیرانسانی بودن و احساس بی هویتی است.
* از برخی نیازهای تربیتی دوره نوجوانی می توان به نیاز به انتخاب هدف های واقعی، قابل وصول اما متعالی، نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی مخصوصا تعادل بین عواطف و عقل، آموختن چگونگی گسترش احترام به اشخاص دیگر و... اشاره کرد.
* برخی چالش های نوجوانی شامل این موارد است: روحیه مبارزه جویی و عدالتخواهی، خشم و کینه ورزی بی دلیل و علت، شهرت طلبی و تمایل به محبوبی، انطباق با بزرگسالان، اعتدال و نسبیت گرایی، شوخ طبعی و بذله گویی، استهزای دیگران، دوستی و علاقه افراطی و... 

روش شناسی:
مراحل تبلیغ: اولین مرحله تبلیغ آماده سازی است که شامل آماده سازی جسمی، روانی، عاطفی، عقلانی مخاطب است.
مرحله دوم ارائه پیام است. علاوه بر آمادگی لازم است رغبت انگیزی و پذیرش عاطفی و ظرفیت ادراکی را بوجود آوریم.
مراحل بعد شامل همخوانی و ارتباط معنی دار با پیام، یگانگی یا درون سازی، کاربرد و تعمیم به موقعیت های جدید است.

نیازشناسی: این مبحث بحثی مهم در تبلیغ است. در حدیثی داریم: "ان القلوب شوه و اقبالا و ادبارا " قطعا برای دل ها میل و اقبال و انزجاری است بنابراین سعی کنید دل ها را از ناحیه میل و رغبت به دست آوری.

موقعیت شناسی:
نکات و گزاره های موقعیت شناسی شامل موارد زیر است:
نیازمند به محرک ها و مشوق ها برای نیکی/ تبیین معنای زندگی و لذت زیستن در جوان/ تقویت هنر عشق ورزی و دوست داشتن/ شبیه سازی دوره نوجوانی برای بزرگسالان/تفاوت بین مراقبت و دخالت/ موعظه هم در گفتار و هم در سیرت/ شیوه غیرمستقیم برای کشف پیام توسط مخاطب / ارائه صورت شیوه های جذاب و قابل لمس / عدم نگاه موعظه گری / عدم احاطه علمی = تکذیب / ایجاد تشنگی در مخاطب برای پذیرش / تکرار و تراکم نه / سوار کردن تبلیغ بر تمایلات فطری / تبلیغ برخاسته از نیاز اصلی / عدم هدف تراشی و هدف سازی بیرونی و تحمیلی / عدم خودمیان بینی شناختی / توجه به خواست و نیاز و جهت دهی به آن / هنر شنیدن و مهارت گوش دادن برای مبلغ/ کمک به ایجاد تصویر مثبت جوان از خود /نگاه غیر از مواضع دولتی و رسمی به تبلیغ / عدم پیش داوری و تفسیر و تاویل یکجانبه / عدم استفاده از مطالبی که مخاطب به آن حساسیت دارد / توجه مخاطب به مبلغ بعنوان مرحع و منبع مورداتکا و اطمینان / سبب شناسی و ریشه یابی مسائل قبل از تبلیغ / تفاوت نوع جواب ها با توجه به مخاطب / تزریق امید به آینده در مخاطب /
توجه به بیان مطالب::: در چه شرایطی، برای چه کسانی، با چه خصوصیاتی و با چه کیفیتی.

زبان شناسی و واژه گزینی:
اصولا در استفاده از زبان ما دو نوع زبان را مورد بحث قرار می دهم: الف) زبان غیرکلامی که شامل علامتها، زبان عمل، زبان اشیا و زبان حرکات و اشارات می باشند و ب) زبان کلامی که همان زبان معمول است.

زمان شناسی:
در اهمیت این مطلب در حدیثی داریم فرزندان شما متعلق به زمان شما نیستند بلکه باید برای زمان خود تربیت شوند.

پیامدشناسی

حیطه های عملیات تبلیغ:
ابعاد اقدام تبلیغ شناختی، عاطفی و رفتاری- عملی است و قلمروی حسی تبلیغ شامل: حس بینایی، حس شنوایی، حس لامسه، حس بویایی و حس چشایی می باشد.
*  *  *
بخش دوم
اصول تبلیغ در قرآن:
در این قسمت به اصول زیر اشاره گردیده است: اصل اختیار، آگاهی بر دو مسیر تضاد، اصل مسئولیت پذیری، اصل قدرت تغییر دهندگی انسان، تفاوت فردی، فطری بودن تربیت دینی، زیبایی دوستی و زیبایی نمایی،  شهود و درک قلبی

ویژگی های شخصیت مبلغ:
حسن خلق، تواضع و فروتنی، چهره گشاده وباز، نرمی در گفتار، صبر و بردباری، عفو و گذشت، پرهیز از خشم و خشونت، پرهیز از خودستایی، پای بندی به عهد و پیمان، پایبندی به شورا و مشورت، پرهیز از تمسخر و عیب جویی، میانه روی در رفتار، حسن استماع،   صداقت در گفتار و کردار، پرهیز از گفتار بدون عمل، آراستگی، سعه صدر و سهولت قول، سادگی در برخورد و دوری از تکلف، بدی را با نیکی پاسخ دادن، روش یادآوری و راهنمایی، بشارت و انذار

ملاحضات دیگر تبلیغ در قرآن:
رابطه گمراهی با کم ظرفیتی و تنگ نظری، رابطه شرح صدر با هدایت، عقل شهودی، نیک رفتاری با بدرفتاری، شاخص نیک بودن، مثبت اندیشی به دشواری ها، فرآیندگرایی و راه مداری در تبلیغ، تبلیغ و نه تحمیل

انواع تبلیغ:
آگاهی بخش: تبلیغ آگاهی بخش دارای ویژگی تعامل با دو قطب سیال گوینده و شنونده و عدم نگاه مبلغ به فراتر بودن از مخاطب می باشد.

تحریف گر:  نسخه پیچی همگانی و دیکته ای و تصور شی گونه و کلیشه ای مبلغ نسبت به مخاطب ویژگی بارز این نوع تبلیغ است.

عوامل مداخله گر در تبلیغ: در تبلیغ عوامل زیر دخالت مستقیم و غیرمستقیم دارند.
چه کسی:  پایگاه و منزلت و شان اجتماعی گوینده
چه چیزی را: محتوا، ماهیت، جذابیت و کارکرد موضوع
به چه کسی: نوع مخاطب از نظر سن، جنس، طبقه اجتماعی و فرهنگ
از چه طریقی: روش تبلیغ، رسانه و ابزار انتقال، رهیافت های درونی و بیرونی، روش مستقیم و غیرمستقیم
در چه موقعیتی: وضعیت روحی و روانی، شرایط عاطفی و احساسی مخاطب، فضای میدانی ذهن و عین

عناصر تبلیغ:
مخاطب شناسی: شناخت ویژگی های دوره نوجوانی(11 تا20سالگی) در موارد زیر خلاصه می گردد:
* این دوره، دوره انقلاب های هورمونی، عقلانی، عاطفی و ارزشی- اخلاقی است.
* در این دوره باید به هویت جوانی توجه کرد: عناصر تشکیل دهنده هویت نوجوانی شامل تضادورزی، نفی، همسان سازی و تعهد است. عوامل شکل گیری هویت تقابل، سردرگمی در هویت یابی و هویت کسب شده است. در این دوره نوجوان احساسات ناگواری مثل بیگانگی از خود / احساس ناخود بودن، احساس غیرانسانی بودن و احساس بی هویتی است.
* از برخی نیازهای تربیتی دوره نوجوانی می توان به نیاز به انتخاب هدف های واقعی، قابل وصول اما متعالی، نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی مخصوصا تعادل بین عواطف و عقل، آموختن چگونگی گسترش احترام به اشخاص دیگر و... اشاره کرد.
* برخی چالش های نوجوانی شامل این موارد است: روحیه مبارزه جویی و عدالتخواهی، خشم و کینه ورزی بی دلیل و علت، شهرت طلبی و تمایل به محبوبی، انطباق با بزرگسالان، اعتدال و نسبیت گرایی، شوخ طبعی و بذله گویی، استهزای دیگران، دوستی و علاقه افراطی و... 

روش شناسی:
مراحل تبلیغ: اولین مرحله تبلیغ آماده سازی است که شامل آماده سازی جسمی، روانی، عاطفی، عقلانی مخاطب است.
مرحله دوم ارائه پیام است. علاوه بر آمادگی لازم است رغبت انگیزی و پذیرش عاطفی و ظرفیت ادراکی را بوجود آوریم.
مراحل بعد شامل همخوانی و ارتباط معنی دار با پیام، یگانگی یا درون سازی، کاربرد و تعمیم به موقعیت های جدید است.

نیازشناسی: این مبحث بحثی مهم در تبلیغ است. در حدیثی داریم: "ان القلوب شوه و اقبالا و ادبارا " قطعا برای دل ها میل و اقبال و انزجاری است بنابراین سعی کنید دل ها را از ناحیه میل و رغبت به دست آوری.

موقعیت شناسی:
نکات و گزاره های موقعیت شناسی شامل موارد زیر است:
نیازمند به محرک ها و مشوق ها برای نیکی/ تبیین معنای زندگی و لذت زیستن در جوان/ تقویت هنر عشق ورزی و دوست داشتن/ شبیه سازی دوره نوجوانی برای بزرگسالان/تفاوت بین مراقبت و دخالت/ موعظه هم در گفتار و هم در سیرت/ شیوه غیرمستقیم برای کشف پیام توسط مخاطب / ارائه صورت شیوه های جذاب و قابل لمس / عدم نگاه موعظه گری / عدم احاطه علمی = تکذیب / ایجاد تشنگی در مخاطب برای پذیرش / تکرار و تراکم نه / سوار کردن تبلیغ بر تمایلات فطری / تبلیغ برخاسته از نیاز اصلی / عدم هدف تراشی و هدف سازی بیرونی و تحمیلی / عدم خودمیان بینی شناختی / توجه به خواست و نیاز و جهت دهی به آن / هنر شنیدن و مهارت گوش دادن برای مبلغ/ کمک به ایجاد تصویر مثبت جوان از خود /نگاه غیر از مواضع دولتی و رسمی به تبلیغ / عدم پیش داوری و تفسیر و تاویل یکجانبه / عدم استفاده از مطالبی که مخاطب به آن حساسیت دارد / توجه مخاطب به مبلغ بعنوان مرحع و منبع مورداتکا و اطمینان / سبب شناسی و ریشه یابی مسائل قبل از تبلیغ / تفاوت نوع جواب ها با توجه به مخاطب / تزریق امید به آینده در مخاطب /
توجه به بیان مطالب::: در چه شرایطی، برای چه کسانی، با چه خصوصیاتی و با چه کیفیتی.

زبان شناسی و واژه گزینی:
اصولا در استفاده از زبان ما دو نوع زبان را مورد بحث قرار می دهم: الف) زبان غیرکلامی که شامل علامتها، زبان عمل، زبان اشیا و زبان حرکات و اشارات می باشند و ب) زبان کلامی که همان زبان معمول است.

زمان شناسی:
در اهمیت این مطلب در حدیثی داریم فرزندان شما متعلق به زمان شما نیستند بلکه باید برای زمان خود تربیت شوند.

پیامدشناسی
حیطه های عملیات تبلیغ:
ابعاد اقدام تبلیغ شناختی، عاطفی و رفتاری- عملی است و قلمروی حسی تبلیغ شامل: حس بینایی، حس شنوایی، حس لامسه، حس بویایی و حس چشایی می باشد.
*  *  *
بخش دوم
اصول تبلیغ در قرآن:
در این قسمت به اصول زیر اشاره گردیده است: اصل اختیار، آگاهی بر دو مسیر تضاد، اصل مسئولیت پذیری، اصل قدرت تغییر دهندگی انسان، تفاوت فردی، فطری بودن تربیت دینی، زیبایی دوستی و زیبایی نمایی،  شهود و درک قلبی

ویژگی های شخصیت مبلغ:
حسن خلق، تواضع و فروتنی، چهره گشاده وباز، نرمی در گفتار، صبر و بردباری، عفو و گذشت، پرهیز از خشم و خشونت، پرهیز از خودستایی، پای بندی به عهد و پیمان، پایبندی به شورا و مشورت، پرهیز از تمسخر و عیب جویی، میانه روی در رفتار، حسن استماع،   صداقت در گفتار و کردار، پرهیز از گفتار بدون عمل، آراستگی، سعه صدر و سهولت قول، سادگی در برخورد و دوری از تکلف، بدی را با نیکی پاسخ دادن، روش یادآوری و راهنمایی، بشارت و انذار

ملاحضات دیگر تبلیغ در قرآن:
رابطه گمراهی با کم ظرفیتی و تنگ نظری، رابطه شرح صدر با هدایت، عقل شهودی، نیک رفتاری با بدرفتاری، شاخص نیک بودن، مثبت اندیشی به دشواری ها، فرآیندگرایی و راه مداری در تبلیغ، تبلیغ و نه تحمیل