روایی پرسشنامه

منظور از روایی پرسشنامه این است که سؤالات گردآوری‌شده در پرسشنامه دقیقاً متغیرها و موضوع موردنظر تحقیق را بسنجد. یعنی محتوای پرسشنامه و سؤالات طوری باشد که مفاهیم غیرمرتبط با موضوع تحقیق را شامل نشده و از طرفی داده‌هایی که متغیرهای موردنظر تحقیق را می‌سنجند در محتوای پرسشنامه حذف نشده باشند؛ بنابراین اگر گویه‌های تحقیق و نوع سؤالات بکار رفته در ابزار تحقیق نتوانند اطلاعات موردنیاز در مورد متغیرها و موضوع موردمطالعه‌ی تحقیق را پوشش دهند، روایی ندارند. اهمیت روایی در یک تحقیق از این ‌جهت است که استفاده از ابزارهای ناروا در پژوهش موجب جمع‌آوری داده‌هایی می‌شوند که ارتباطی با موضوع موردمطالعه ندارند؛ بنابراین پیوستگی مراحل تحقیق و به‌دنبال آن فرآیند تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و تفسیر داده‌ها با مشکل مواجه می‌شود. از سوی دیگر موجب به هدر رفت نیرو، امکانات و منابع شده و در آخر هم نتیجه‌گیری درستی بدست نمی‌آید. علاوه بر این پایین بودن مقدار روایی ابزار پژوهش موجب اندازه‌گیری نامناسب متغیرها می‌شود که می‌تواند از ارزش تحقیق علمی بکاهد. به همین علت روایی ابزارهایی که در فرهنگ‌ها و زبان‌های دیگر معتبراند، لازم است که در فرآیند روان‌سنجی ارزیابی شوند. جهت سنجش روایی ابزارهای مختلفی وجود دارد که می‌توان به روایی صوری، روایی محتوا و روایی سازه اشاره کرد.

• روایی صوری: روایی صوری به قضاوت ذهنی اشخاص غیرمتخصص در مورد ساختار ابزار پژوهش اشاره دارد و به محقق این امکان را می‌دهد که از طریق آن بداند پاسخ‌دهندگان سؤالات آورده شده در ابزار را چگونه تفسیر می‌کنند. درواقع روایی صوری به دنبال جواب این سؤال است که آیا ابزار طراحی‌شده از نظر ظاهری باهدف پژوهش مرتبط است و آیا اشخاص غیر متخصص هم همان برداشتی را از سؤالات ابزار استفاده‌شده دارند که محقق انتظار دارد.
• روایی محتوا: در این نوع روایی که پیش‌نیاز انواع روایی‌ها است، اشخاص کاملاً متخصص در زمینه‌ی تحقیق مربوطه، اجزای تشکیل‌‌دهنده‌ی ابزار اندازه‌گیری را مورد بررسی قرار می‌دهند. به این طریق که سؤالات یا محتوای ابزار و آزمون را مورد بررسی قرار می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که آیا سؤالات طرح و آورده در آزمون معرف سازه‌ای می‌باشند که ادعا می‌شود آزمون آن را به‌درستی می‌سنجد. بنابراین در روایی محتوا هدف اصلی این است که مناسب‌ترین محتوا توسط محقق انتخاب شود.
• روایی سازه: روایی سازه بیان می‌کند که ابزار موردنظر و استفاده‌شده تا چه حدی در عمل و در مدت‌زمان اجرا اندازه‌گیری را به‌درستی انجام می‌دهد. روایی سازه از اهمیت بالایی برخوردار است اما روش سنجش آن بسیار مشکل است. این نوع روایی در طول چند سال متوالی استفاده از ابزار، میزان دقیق بودن ابزار را به‌صورت کلی و جامع نشان می‌دهد.