مدل رفتار شهروندی سازمانی اورگان

مطالعه‌ی اصلی دنیس ارگان[1] در سال 1988 درباره‌ی رفتار شهروندی سازمانی این مفهوم مهم را در پنج رفتار رایج یک فرد تعریف کرد. مطالعه‌ی او نشان داد زمانی که این رفتارهای رایج در یک محیط گروهی نشان داده شود، منجر به اثربخشی و کارایی یک سازمان خواهد شد. اگرچه امروزه روانشناسان چندین رفتار شهروندی سازمانی متداول دیگر را تشخیص می‌دهند اما پنج موردی که توسط ارگان مطرح شده‌اند به عنوان مهمترین آنها در نظر گرفته می‌شود. پنج مفهوم متداول طبق تعریف ارگان عبارتند از:

1) نوع دوستی[2]: نوع دوستی در واقع بیانگر تمام رفتارهای داوطلبانه افراد برای کمک به سایر همکاران در سازمان است. بعد نوع دوستی شامل فعالیت‌هایی برای حمایت و کمک کردن به کارکنان در مشکلات مربوط به شغلشان است. نوع دوستی عموماً رفتارهای یک فرد را پوشش داده و عملکرد فردی را به طور مثبت تحت تأثیر قرار می‌دهد بطوری که اثربخشی سازمانی را افزایش می دهد. شخصی که از خود رفتار نوع‌دوستانه را در یک محیط گروهی در سازمان نشان می‌دهد، ممکن است داوطلب شود تا روی امور خاصی مشارکت کند و بصورت داوطلبانه به کارمندان دیگر در کارهای دیگر کمک کند و برای کمک به سایر کارمندان برای کاهش بار کاری خود، داوطلبانه کارهای بیشتری انجام دهد(Ozkalp, 2003).

2) وجدان‌کاری[3]: این گزاره به معنای رفتاری تعریف می‌شود که نشان‌دهنده‌ی سطح معقولی از خودکنترلی و انضباط است که فراتر از حداقل الزامات مورد انتظار در آن موقعیت می‌باشد. این رفتارها را می‌توان به صورت رفتاری که قبل از موعد مقرر سرکار آمد، ترک نکردن محل کار تا پایان زمان انجام کار، عدم استراحت‌های غیر ضروری در حین کار، حفاظت از منابع سازمان و ارائه پیشنهادهای سازنده بیان کرد(Ozyer et al., 2012).

3) نزاکت[4]: ادب و نزاکت را به‌عنوان رفتاری مؤدبانه و با ملاحظه نسبت به سایرین تعریف می‌شود. دیپائولا[5] و هوی[6] (2005) اظهار داشتند که نزاکت در یک سازمان شامل رفتارهایی مانند اطلاع‌رسانی به موقع، یادآوری مطالب، به اشتراک‌گذاری اطلاعات مفید و استفاده بهینه از امکانات در طول زمان است.

5) جوانمردی[7]: جوانمردی به این معناس که کارکنان سختی‌ها و جنبه‌های منفی شغل خود را بدون شکایت تحمل می‌کنند. به عبارت دیگر حالتی است که در آن کارکنان آنچه را که سازمان از آنها خواسته است را انجام می‌دهند بدون اینکه حساسیتی از خود نشان دهند آن هم زمانی که کارکنان توسط سایر همکاران دچار مزاحمت شده یا شرایط کارشان مطلوب پیش نمی‌رود. بنابراین جوانمردی شامل رفتارهایی مانند اجتناب و دوری از هر گونه استرس و رفتارهای تنش‌زا به جای تمرکز بر مشکلات، نشان‌دادن صبر و استقامت و حمایت از اثربخشی و کارایی یک سازمان است(Ozdevecioglu, 2003).

2) آداب اجتماعی[8]: این بعد شامل رفتارهایی مانند مشارکت در تمام اقدامات انجام شده در سازمان، مشاهده چالش‌ها، تهدیدات و فرصت‌هایی‌ست که ممکن است به وجود بیاید؛ همچنین به این معنا که کارکنان می‌خواهند در فعالیت‌هایی شرکت کنند که به سازمانشان کمک کرده تا توسعه یابد، به اهداف و مقاصد موردنظر آن دست یابد حتی اگر جزو وظایف آنها نباشد(Elci, 2005).

[1] Dennis Organ's

[2] Altruism

[3] Conscientiousness

[4] Courtesy

[5] DiPaola

[6] Hoy

[7] Sportsmanship

[8] CivicVirtue