رفتار شهروندی سازمانی یک الزام یا انتخاب!

امروزه مدیران موفق و کارآمد با اعمال مکانیزم هایی چون پرورش نیروی انسانی، احترام و ارزش نهادن به کارکنان، مهربانی و معاشرت با افراد در سازمان، جلب رضایت کارکنان، فراهم کردن محیط سالم اخلاقی و رفتاری، تقویت روحیه و تشویق آنها،فرهنگ سازمانی و جو سازمانی مثبت،تشویق به رفتار فرانقشی، از بین بردن محیط ترس و جایگزین کردن محیط اعتماد موجب بهره وری بالاتر در سازمان می شوند. به طورکلی سازمان ها برای دستیابی به مزیت رقابتی باید بالاترین عملکرد فردی کارکنان را برنامه ریزی و سازماندهی کنند، زیرا اساسا عملکرد فردی بر عملکرد گروه تاثیر گذاشته و در نهایت بر عملکرد کلی سازمان تاثیر می گذارد. انتظار می رود که عملکرد رفتاری کارکنان مورد نظر سازمان باشد. با وجود افزایش استفاده از تکنولوژی اطلاعات، بازهم در عملکرد کارایی سازمان شکاف وجود دارد.

این اعتقاد وجود دارد که عملکرد وکارایی سازمان تا حدود زیادی به تلاش کارکنان که فراتر از الزامات نقش تعریف شده ی آنها می باشد، بستگی دارد. همچنین رهبری موفق منجر به افزایش عملکرد کارکنان می شود، زیرا رهبری مساعد می تواند انگیزه و اشتیاق زیادی را در سازمان ایجاد کند. رهبران با نشان دادن علاقمندی واقعی به رشد و پیشرفت کارکنان و پیشبرد منظم اقدامات بهبود ایشان و تخصیص زمان بر دستیابی نتایج خوب و قابل مشاهده تاکید دارند. رهبران قادر خواهند بود کارکنان را راهنمایی کنند، کارکنان با رهبری مناسب تمایل به سطوح بالاتری از عملکرد دارند و درگیر بروز رفتار فرا نقشی بیشتری می شوند. رفتارهایی که امروزه سازمان خواهان آن است نه تنها رفتارهای درون نقشی بلکه رفتارهای فرا نقشی نیز هستند. به این رفتار فرا نقشی، رفتار شهروندی سازمانی نیز گفته می شود. رفتار شهروندی سازمانی یک رفتار در محل کار است که در شرح شغل رسمی کارمند تعریف نمی شود، اما اگر توسط کارکنان اجرا شود بسیار مطلوب است زیرا روابط کاری،اثربخشی و کارایی سازمان را بهبود می بخشد. علاوه بر این، رفتار شهروندی سازمانی کارکنانی را که دارای ویژگی همکاری، دلسوز و سخت کوش هستند آنها را نسبت به سایر کارکنان متمایز می کند. بنابراین سازمانها به منظور رقابت در صحنه جهانی، ارضای نیازها و انتظارات مشتریان و سازگاری با ماهیت در حال تغییر شغل، تمایل دارند و در تلاشند تا کارکنانی انتخاب کنند که فراتر از وظیفه و نقش تعیین شده در شرح شغل شان عمل کنند.

رفتار شهروندی سازمانی،گویای این واقعیت است که وجود این نوع رفتارها در سازمان های دولتی و خصوصی،اثرات مثبت و قابل توجهی دارد. این رفتارها برگرفته از رضایت شغلی کارکنان می باشد که این امر رضایت فرد از سازمان، محیط و عوامل محتوایی و فردی را دربر دارد. رفتارهای شهروند سازمانی منجر به افزایش کیفیت خدمات و تولیدات وهمچنین رضایت مشتریان می شود. انجام رفتارهای شهروند سازمانی گویای این است که فرد در سازمان خود دارای رضایت شغلی می باشد و رسیدن به اهداف سازمان برای او بسیار مهم است چرا که در قبال این رفتار انتظار پاداش را ندارند و کاملا داوطلبانه و اختیاری می باشد. هر زمان که شغل نیازهای روانی یا فیزیولوژیکی مورد انتظار را تامین کند، رضایت شغلی کارکنان بالاست.

با این حال، اگر شغل نیازهای روانی یا فیزیولوژیکی را برآورده نکند، رضایت شغلی پایین است. یک کارمند راضی دارای استانداردهای عملکردی بالا، میزان غیبت کم و تمایل به ماندن در سازمان خود است. در مقابل، زمانی که کارمند از شغل خود ناراضی است، نارضایتی خود را با جستجوی فرصت هایی برای خروج از سازمان، شکایت از شرایط نامناسب کاری با انتقاد از مدیران و اصرار بر نشان دادن رفتارهای منفی از طریق عملکرد ضعیف و افزایش غیبت نشان می دهد. مبنای نظری رابطه بین رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی از نظریه تبادل اجتماعی ناشی می شود. با این حال، کارکنان ممکن است به دلیل کمبود ظرفیت یا فرصت، به این راه حل مرتبط با کار پاسخ مثبت ندهند. اگر چنین باشد، رفتار شهروندی سازمانی راهی است که کارکنان با آرامش رفتار متقابل نشان دهند.