بررسی مقایسه ای تاثیر روش های فعال تدریس بر رشد خلاقیت

مقدمه و طرح مساله:

اساسی ترین توانمندی بشر که وی را از سایر موجودات متمایز می سازد،توانایی آفرینندگی است.در فرایند تعلیم و تربیت،بخش اساسی تفکر بشریعنی خلاقیت از امور مهمی است که همواره مورد توجه بوده است.بدیهی است در صورتی که در دستگاه تعلیم و تربیت،انتقال یعنی مفاهیم و اصول به یادگیرندگان بصورت کاملا" ابتدایی و در پایین ترین سطح سلسله مراتب شناختی یعنی دانش و حداکثر فهمیدن باشد،فراگیران به ماشین هایی تبدیل خواهند شد که ذهن خود را انباشته از محفوظات نموده و در مقام عمل که مهمترین تجلی آن جلسه امتحان و پاسخ به سوالات امتحانی است،آنرا تخلیه می نمایند در حالیکه این موضوع با اهداف آرمانی آموزش و پرورش چندان تقارنی ندارد.

"در طبقه بندی هدفهای تربیتی بلوم و همکارانش(1956)حیطه شناختی ترکیب و ارزشیابی و قضاوت که منجر به نوآوری و خلاقیت می شود در سطوح بالاتر یادگیری قرار می گیرد و این نشان از پیچیدگی و دشواری خلاقیت و نوآوری و پرورش افراد خلاق است."(صفوی،1372)

همچنین در مورد خلاقیت سیف(1372)به نقل از گیلفورد(1956)می گوید:"آفرینندگی را می توان با اشاره به تعدادی توانایی ذهنی که منجر به تولید آثار خلاق می شوند،توصیف کرد مهمترین این ویژگی ها تفکر واگراست.

در میان خیل عظیم دانش آموختگان آموزش وپرورش وحتی آموزش عالی،تعداد اندکی یافت می شوند که به ابتکار و نوآوری در صنایع و یا بیان تئوری های بدیع بپردازند.چیزی که معمولا"بصورت کاملا" اتفاقی و با اتکاء برتوانمندی های شخصیافراد بروز می کند نه یک برنامه منظم از پیش تعیین شده،چرا که عموما" حل مشکلات و مسائل در نظام آموزشی ما در قالب راه های از پیش تعیین شده است.در این رابطه مورگان و همکاران (1984)می گویند"در مقایسه با حل مساله به طور متداول، راه حل های آفریننده،راه حل های تازه ای هستند که دیگران قبلا" به آن دست نیافته اند.محصول تفکر آفریننده ممکن است راه های تازه تدوین دنیای پیرامون باشد.تاکید برتفکر آفریننده بر کلمه تازه است.(سیف،1371)

بدون تردید آموزش و پرورش،در جوامع امروزی یکی از ارکان مهم توسعه فرهنگی،اجتماعی و حتی اقتصادی است است.از اینرو اهداف،آرمان ها و خواسته های اجتماعی جوامع از طریق نظام تعلیم وتربیت تجلی یافته و با پرورش نیروهای کارآمد و خلاق و برخوردار از دانایی و توانایی لازم برای بکارگیری استعدادها،رشد و تعالی افراد و جامعه را به دنبال خواهد داشت.

"تورنس و سایر محققان مانند اسمیت و درو،سه اصل پرورش آفرینندگی به معلمان پیشنهاد می کنند:1-تشخیص و تمیز استعدادهای کودکان 2-احترام به افکار و عقاید آنها 3-طرح پرسشهای برانگیزاننده و محرک"(بدری مقدم،1366)

شاید اغراق آمیز نباشد اگر گفته شود نظام آموزشما در نهایت انسان هایی را تربیت می کند که به نوعی تفکر مونتاژی تجهیز می گردند.این درست است که همه دانش آموزان مستعد خلاقیت و ابتکار در سطح نبوغ نیستند ولیآیا نظام آموزشی ما،زمینه ای فراهم آورده است تا استعداد آن تعداد بالقوه خلاق شکوفا شود؟ریشه همه این معضلات را باید در زیر بنای نظام آموزشی یعنی آموزش ابتدایی جستجو کرد.آیا تدریس به شیوه سنتی موجب تقویت تفکر همگرا می گردد؟و آیا روش فعال تدریس تفکر آفرینشی یا واگرا را در دانش آموزان رشد و گسترش می دهد؟ کدام روش تدریس فعال موجب آفرینندگی بیشتر در کودکان می شود؟ پاسخ به این سوال ها انگیزه اصلی نگارنده در اجرای یک پژوهش میدانی شده است که نتایج آن در این مقاله می آید.