تأثیر دوره پیش دبستانی بر آمادگی نونهالان

پژوهشهای انجام شده در دنیا حاکی از آن است کودکانی که آموزشهای پیش دبستانی را می گذرانند نسبت به کودکانی که این آموزشها را ندیده اند، مستقل تر و منظم تر هستند و از ثبات عاطفی بیشتر و اضطراب کمتری برخوردارند. روحیه مشارکت و فعالیتهای گروهی واجتماعی در آنان تقویت شده و دارای ارتباطات قوی تر می باشند.

تاریخچه پیش دبستانی در ایران به چه سالی برمی گردد؟

کودکستان و دوره پیش دبستانی با قدمتی 80 ساله در ایران سابقه درخشان ایران در این عرصه را نشان می دهد. اولین کودکستان توسط مرحوم باغچه بان در تبریز دایر شد و در سال 1310 مجوز تأسیس کودکستان توسط وزارت معارف صادر شد، از این رو سال 1310 آغاز فصل جدیدی در تاریخ آموزش پیش دبستانی کشور به شمار می رود. اولین آیین نامه ویژه کودکستانها در مراکز پیش دبستانی در سال 1312 به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید و کودکستان به شکل امروزی در سال 1334 با دستورالعملی مبنی بر تشکیل کودکستانهای دولتی از طرف آموزش و پرورش راه اندازی شد و در سال 1353، اصلاحاتی در آیین نامه کودکستانها به عمل آمده که بر طبق آن فقط ثبت نام کودکان 5 ساله در کلاسهای آمادگی با نظارت آموزش و پرورش مجاز شمرده شد و ثبت نام کودکان 3 تا 5 ساله در کودکستانهای خصوصی با نظارت سازمان بهزیستی انجام می گیرد.

دوره پیش دبستانی اکنون به چه صورت است؟

بر اساس دستورالعمل و مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، دوره 2 ساله برای کودکان 4 تا 6 سال در اسفندماه 82 تصویب شده است.

دوره پیش دبستانی چگونه تعریف می شود؟

دوره پیش دبستانی یعنی آموزشهایی برای گروه 4 و 5 ساله که کودکان برای ورود به مدرسه و اجتماع فرا می گیرند. بچه ها قبل از دبستان می باید مهارتهای پایه را مثل تمرکز، طبقه بندی، آمادگی نوشتن، تقویت حواس مثل دیداری و شنیداری و گفتاری را بیاموزند و اگر در دوران پیش دبستانی اختلالات یادگیری و تلفظی در کودک مشاهده شود در همان دوران در رفع آن تلاش شود و یا برخی اختلالات یادگیری و سلامت آن را که مانع آموزش است شناسایی و در دوران تحصیل با همکاری معلمان برطرف شود.

واجدان شرایط حضور در این دوره چه کسانی هستند؟

تمام کودکان 4 تا 6 ساله ایرانی می توانند در کلاسهای پیش دبستانی شرکت کنند. امسال کودکان متولد 1/7/80 و قبل از آن که شرایط ثبت نام در دوره پیش دبستانی را دارند، می توانند در پیش دبستانی دولتی و غیردولتی ثبت نام نمایند، که از اول تیرماه ثبت نام دوره پیش دبستانی آغاز شده است.

آیا برای ورود به این دوره سنجش هم دارید؟

خیر، سنجش برای کودکانی است که می خواهند وارد مدرسه شوند. این کودکان سنجش سلامت، شنوایی، بینایی و اخیراً هم سنجش رفتاری در مشهد و برخی از شهرستانها را پشت سر می گذارند، و شناسنامه سلامت می گیرند.

چه نوع مراکزی اقدام به ثبت نام این کودکان می کنند؟

برای کودکان هم مراکز دولتی و هم خصوصی وجود دارد. مراکز دولتی در کنار مدارس ابتدایی مراکز پیش دبستانی دارند و مراکز فرهنگیان و مهدکودکهای غیردولتی نیز به صورت مجزا کودکان را پذیرش می کنند. مراکز پیش دبستانی ضمیمه (در مدارس ابتدایی دولتی و غیرانتفاعی) فقط مجاز به ثبت نام کودکان 5 ساله می باشند. البته همه امکانات تفریحی و بازی برای کودکان فراهم می شود

در مراکز فرهنگیان و مهدهای خصوصی در هر سنی کودکان را ثبت نام می کنند، مهدهای خصوصی باید برای ثبت نام کودکان 5 ساله از آموزش و پرورش مجوز بگیرند که تاکنون این امر بدون مجوز آموزش و پرورش انجام شده است.

محتوای آموزشی در دوره پیش دبستانی چیست؟

آموزش و پرورش معتقد است که کودکان قبل از ورود به دبستان باید فرصت یادگیری مهارتهای پایه را داشته باشند به همین دلیل در مدت سال تحصیلی به کودکان آموزشهای خاص و در حد سن آنان آموخته می شود.

در این دوره از طریق فعالیتهای جذاب و با نشاط و مورد علاقه کودک از قبیل نقاشی، کاردستی، شعر، قصه، نمایش خلاق، گردش علمی، بازی و آزمایشهای ساده به صورت غیرمستقیم آموزش داده می شود. البته آموزشها در حدی است که با کلاس اول ابتدایی تداخل پیدا نکند و برای یادگیری بهتر این دوره هم از لوازم سخت افزاری و هم نرم افزاری استفاده می شود و یکی از وسایل مهم در این دوره، کتاب کار کودک است.

کتاب کار کودک چیست و شامل چه مواردی است؟

در سال 79 کتاب کار کودک در همه استانها منتشر شد. هر استان کمیته ای برای تهیه این کتاب که به فعالیتهای یاددهی و یادگیری کودکان می پردازد، دارد که وظیفه آن برنامه ریزی درسی پیش دبستانی و تولید مواد و محتوای آموزش وآموزش مهارتهاست. بر اساس چارچوبهای تعیین شده از طرف وزارت آموزش و پرورش این کتاب دارای واحدهای کار، بهداشت، مهارتهای پایه، مفاهیم علوم، ریاضی. رفتارهای اجتماعی در قالبهای مورد علاقه کودک که بیشتر بازی و شعر و قصه و... است عرضه می شود.

دوره پیش دبستانی با کلاس اول ابتدایی تداخل پیدا نخواهد کرد؟

خیر، در این دوره مباحث آموزشی مخصوصی عرضه می شود و فقط کودکان پایه های آموزشی را می آموزند. در این دوره کودکان فقط مقدمات خواندن و نوشتن مانند تصویرخوانی- تقویت مهارتهای زبانی و... را فرا می گیرند، همچنین کودکان برای نوشتن، نحوه قلم دست گرفتن و کشیدن خطوط آماده می شوند یا برای درس ریاضی فقط شمارش و... را آموزش می بینند ولی نمادهای عددی در کلاس اول آموخته می شود. در این دوره کودک را توانمند می کنند تا در کلاس اول ابتدایی پیشرفت بهتری داشته باشد.

مربی دوره پیش دبستانی باید دارای چه شرایطی باشد؟

مربی در این دوره نقش هدایت کننده و راهنما را در انجام فعالیتهای آموزشی برعهده دارد.

هر کلاس پیش دبستانی علاوه بر یک مربی باید دارای کمک مربی آگاه و آشنا به اصول آموزشی باشد.

مربیان باید ویژگیهای عمومی مثل سلامت جسمی و روانی (که توسط مراکز بهداشتی معتبر کارت سلامت برای آنان صادر می شود) و همچنین نظم و آراستگی ظاهر داشته باشند و از نظر تخصصی باید مدارک معتبر مرتبط مانند لیسانس علوم تربیتی یا آموزش ابتدایی داشته باشند.

البته شرط علاقه به تدریس نیز لازمه کار با کودک است. در مراکز ضمیمه دولتی از معلمان رسمی استفاده می شود و در مراکز غیردولتی مربیان را مدیران با رعایت ضوابط و شرایط گزینش، انتخاب می نمایند.

مراکزی که پیش دبستانی دارند، باید چه تجهیزاتی داشته باشند؟

هر مرکز می باید حداقل امکانات را داشته باشد که مهمترین آنها فضاها و کلاس مناسب و میز و صندلی مخصوص بچه ها و وسایل بازی حیاطی کودکان است که البته باید شرایط بهداشتی و ایمنی آنان نیز رعایت شود. وجود برخی وسایل آموزشی و کمک آموزشی مثل نوارهای صوتی و تصویری و وسایل پخش آنها و بسته های آموزشی

(کارتها- لوح ها- کتابها و...) نیز در این مراکز لازم است و البته باید مسایل ایمنی و بهداشتی برای کودکان لحاظ شود و امکانات و سرویسهای بهداشتی نیز باید مدنظر باشد.

آیا استفاده از این آموزشها برای همه شهرها و روستاها امکان پذیر است؟

بله، بیشتر مدارس دولتی در شهرها کلاس آمادگی ضمیمه دارند وکودکان 5 ساله در همه شهرها می توانند در مراکز دولتی ثبت نام کنند همچنین کودکان4 ساله نیز در مراکز فرهنگیان یا مهدهای خصوصی می توانند حضور پیدا کنند و از 2 سال گذشته نیز با اجرای طرح آمادگی ویژه روستایی کودکان 5 ساله روستایی زیر پوشش این طرح قرار گرفته اند برخی از شهرستانها یا روستاها که امکان تشکیل کلاس یک ساله را ندارند و تعداد کودکان کم است یا امکان تشکیل کلاس نیست از ساعتهای تعطیلی مدارس روستایی استفاده شده و در روزهای پنج شنبه و یا ساعت میان روز به کودکان تعلیم می دهند.

شهریه دوره پیش دبستانی بر چه مبنایی محاسبه می شود؟

شهریه دوره پیش دبستانی، بر اساس سقف اعلام شده توسط سازمان آموزش و پرورش استانها تعیین می شود. البته چارچوب کلی آن توسط وزارت آموزش و پرورش مشخص شده است. مراکز پیش دبستانی انواع مختلفی دارد از جمله ضمیمه مدارس دولتی، فرهنگیان و غیردولتی که با توجه به امکانات، نیروی انسانی، منطقه ها از نظر محروم و برخوردار شهریه تعیین می شود. حداقل شهریه بر اساس دستورالعمل برای پیش دبستانی ضمیمه دولتی ماهیانه 500/2 تومان به عنوان رقم پایه است که با توجه به شرایط متغیر خواهد بود و می تواند تا 50 درصد افزایش یابد.

در مراکز غیردولتی شهریه بر اساس 80 درصد مبلغ دوره ابتدایی محاسبه و اخذ می شود. که هر ساله تغییراتی ایجاد می شود.

چرا پیش دبستانی های غیردولتی هزینه بیشتری دریافت می کنند؟

به دلیل امکانات و تجهیزات و هزینه های مربی است که باید به صورت شخصی و از طرف مؤسس پرداخت شود. در پیش دبستانی ضمیمه دولتی از معلمان رسمی استفاده می شود ولی درمراکز خصوصی مربی آزاد به کار گرفته می شود.

ضوابط به کارگیری در مهدکودکهای خصوصی چیست؟

آنها طبق ملاکها و ضوابط تعیین شده مربی را انتخاب می کنند، البته درحال حاضر شورای نظارت بر مدارس غیردولتی نظارت بر استخدام مربیان را نیز انجام می دهد.

همه مراکز به صورت استانداردهای آموزشی تدریس می کنند؟

خیر، برخی مراکز با تبلیغات بی اساس مثل کلاسهای زبان انگلیسی و... برای خردسالان سعی در جذب خانواده ها می کنند. این کلاسها نه تنها به آموزش آنان کمکی نخواهد کرد، بلکه در یادگیری کودکان نیز اختلال ایجاد می کند. برخی آموزشهای غیراصولی در سنین پایین به کودک لطمه خواهد زد و کودک را در دوران ابتدایی دچار سردرگمی خواهد کرد و اولیای کودکان باید در نظر داشته باشند هر نوع آموزش در سنین خاص آن باید فرا گرفته شود.

با توجه به اهمیت فراوان دوره پیش دبستانی برای کودکان چرا این دوره هنوز اجباری نشده است؟

به نظر ما حضور کودکان در این دوره ها و آموزش این افراد الزامی است و ضرورت دارد که کودک قبل از ورود به دبستان، آمادگی لازم را برای ورود به دوره ابتدایی پیدا کند. و این امر فقط از طریق آموزش حاصل می شود که می باید به آن توجه شود البته این امر زیر نظر مربیان متخصص انجام می شود ولی از نظر آموزش و پرورش هنوز مصوبه ای مبنی بر اجباری شدن این دوره صادر نشده است که در صورت اجباری شدن، باید مراحل قانونی طی شود. (البته آموزش و پرورش تدابیری را بر آموزش قبل از دبستان به صورت اجباری اندیشیده است.)

چه طرحی برای آینده در نظر گرفته شده است؟

اکنون طرحی در آموزش و پرورش در دست بررسی است که کودکان در سن 5/5 سالگی وارد دبستان شوند. در این نظام آموزشی، بخشی از آموزشهای پیش دبستانی در داخل دبستان و سال اول خواهد بود. در این صورت کودک قبل از ورود به پایه ابتدایی فرصت یادگیری مهارتهای پایه را خواهد داشت.

این طرح هنوز در حد بررسی است زیرا این کار حجم بالایی از امکانات و شرایط انسانی و اعتباری را می طلبد و چون این امر تغییر در نظام آموزشی محسوب می شود باید با یک طرح مدرن و کامل به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد و سپس به صورت اجباری در سراسر کشور اجرا شود. سخن آخر اینکه تا زمانی که طرح به تصویب برسد و شامل همه کودکان ایرانی شود بهتر است که برای همه کودکان 5 ساله ایرانی در راستای تقویت اصول یادگیری و روابط انسانی و اجتماعی و پی بردن به عوامل کندی یادگیری در برخی کودکان چه از نظر جسمی و یا روحی حضور در این دوره ها الزامی باشد.

والدین با فرستادن فرزندان خود به دوره پیش دبستانی از مشکلاتی که برای دانش آموزان در بدو ورود به مدرسه پیش می آید و به آسیبهایی در آینده منجر می شود جلوگیری کنند.