روش تدریس غیرمستقیم یا مشاوره ای

روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای به این صورت تعریف می شود: یادگیری از طریق مشاوره

یادگیری از طریق مشاوره را هم می توان به عنوان یک روش تدریس معرفی کرد و هم به عنوان یک روش یادگیری

بنیان گذار این روش کارل راجرز است و آنچه در فلسفه و تکنیک های مشاوره ای راجرز آمده است، الگوی تدریس غیر مستقیم را پوشش داده و پشتیبانی می کند.

یکی از مهم ترین کارکردهای الگوی تدریس یادگیری مشاوره ای یا غیر مستقیم زمانی است که کلاس بسیار “راکد” است و معلم تلاش می کند دانش آموزان را به هر قیمتی شده از طریق دادن تمرین و عرضه مطالب درسی به حرکت در آورد.

الگوی تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای بر روابط دوستانه بین معلم و یادگیرنده تأکید می ورزد.

در روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای تلاش معلم صرف آن می شود که یادگیرندگان را یاری کند تا خود نقش اصلی را در هدایت آموزش و پرورش آنها ایفا کند.

در کلاس درس معلم به عنوان یک تسهیل گر و مدیر یادگیری تلاش می کند اطلاعات زمینه ای عرضه کند تا یادگیرندگان خود به حل مسئله بپردازند.

اهدافروش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای

1. هدایت یادگیرندگان برای کسب بهداشت روانی و عاطفی از طریق پرورش اعتماد به نفس و افزایش شجاعت.
2. ایجاد توانمندی خود رهبری در تعیین اهداف محتوا و شیوه یادگیری
3. افزایش خلاقیت و …

با وجود آن که، پیش بینی ناپذیر بودن الگوی تدریس حاضر پذیرفته شده است. راجرز می گوید که توالی در این روش تدریس می تواند موجب تسهیل یادگیری شود.

مراحل روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای

• مرحله اول تعریف موقعیت کمک دهی: معلم به عنوان مشاور، دانش آموزان را به ابراز آزادانه احساسات ترغیب می کند. در طی فعالیت ابراز احساسات و ارائه نگرش، مسئله اصلی بیان می شود و مقداری بر روی مسئله بیان شده، بحث می گردد.
• مرحله دوم ‌ شرح و بسط و کاوش مسأله: در مرحله دوم، دو دسته فعالیت صورت می گیرد:
  1. دانش آموزان برای تعریف مسأله ترغیب می شوند
  2. معلم احساسات دانش آموزان را میپذیرد و به روشن سازی آنها می پردازد.

مرحله حاضر حیاتی است و بسیار حساس. زیرا اگر دانش آموزان احساسات خود را بیان کنند و بازخورد نامناسبی بگیرند، دیگر تمایلی به ادامه فعالیت نشان نمی دهند. شوخی و مسخره کردن در این مرحله کار خطرناکی است.

• مرحله سوم ‌ بسط و گسترش بینش:دانش آموزان مسئله بیان شده را به بحث می گذارند و از جوانب گوناگون به بررسی و اظهار نظر می پردازند. نقش معلم در مرحله حاضر آن است که به حمایت از دانش آموزان بپردازد و مانند یک مشاور نقش تسهیل گری را ایفا کند.
• مرحله چهارم برنامه ریزی و تصمیم گیری: دانش آموزان برای تصمیم گیری اولیه خود تدارک می بینند. دانش آموزان در برنامه های خود تصمیم های مربوط به حل مسئله را میگنجاند.
• مرحله پنجم درهم تنیدن یا ادغام:دانش آموزان در مرحله حاضر از مجموع تصمیم های اتخاذ شده بهره گرفته و با ترکیبی از راه حل ها به حل مسئله اقدام می کنند. نقش معلم در مرحله پنجم، نقش حمایتی است.

مثال: آموزش مبحث وزش باد با استفاده از روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره ای

مرحله اول تعریف موقعیت کمک دهی:

معلم می‌تواند به چندین روش خلاقانه کلاس را شروع کند. مثلا با یک فرفره وارد کلاس شود و سوال کند چرا این فرفره می‌چرخد، یا اینکه فیلم باد و طوفان را نشان دهد و یا حتی یک سوال ساده در رابطه را وزش باد بپرسد. معلم مسئله اصلی را بیان می‌کند. مسئله‌ی اصلی در این جا این است:

چند مدل باد داریم؟ چه فایده‌ها و ضررهایی دارد؟

آنچه در این مرحله مهم است. معرفی مسئله و جلب توجه بدون توضیح اضافی است

مرحله دوم ‌ شرح و بسط و کاوش مسأله:

دانش آموزان شروع به صحبت کردن در رابطه با انواع بادها می‌کنند و هر آنچه می‌دانند می‌گویند.

قبل از این معلم باید در رابطه با قوانین صحبت کردن و نظم در کلاس را به دانش آموزان گفته باشد.

دانش آموزان شروع به اظهار نظر می‌کنند:

علی: وقتی دستم را از ماشین بیرون می‌برم باد دستم را می‌برد

احسان: باد باعث می‌شود برگ درختان بریزد.

نوید: لاستیک ماشین ها باد دارد.

محمد: موج دریا باعث می‌شود باد به وجود بیاید.

و …

در این مرحله سعی کنید تمام دانش آموزان صحبت کنند و یک نکته یا حتی یک کلمه در رابطه با موضوع درس بگویند. هیچ قضاوتی در رابطه با درستی یا نادرستی صحبت‌ها نکنید.

فقط صحبت‌های اشتباه یا نیاز به توضیح بیشتر را یادداشت کنید برای مرحله بعد نیاز است.

در این مرحله از روش تدریس غیر مستقیم یا مشاوره‌ای به بسط و گشترش بینش می‌پردازید.

برای این کار از سوالات و ابهاماتی که در صحبت های دانش آموزان دیده اید دوباره سوال بپرسید.

مثلا: محمد جان شما گفتی موج دریا باعث می‌شود باد به وجود بیاید، میشه بگی چرا؟

و یا علی جان چرا وقتی ماشین حرکت نمی‌کند و تو دستت را از ماشین بیرون می‌بری باد نیست؟

در این مرحله به سایر دانش آموزان اجازه دهید با رعایت نظم مداخله کنند.

مرحله چهارم برنامه ریزی و تصمیم گیری:

معلم می‌پرسد: با توجه به صحبتهایی که باهم کردیم فکر می‌کنید باد چه فایدها و ضررهایی دارد؟

مرحله پنجم درهم تنیدن یا ادغام:

در مرحله آخر نقش معلم حمایتی می‌شود. از دانش آموزانی که بیشترین فعالیت را داشته اند می‌خواهد تا توضیح کاملی از آنچه در کلاس گذشت بدهد و دیدگاه‌های مختلف را باهم ترکیب کند. و نتیجه گیری انجام شود.

منبع:
آقازاده، م. (1384). روش‌های نوین تدریس، تهران، آییژ.