علل و عوامل موثر بر جرم در مطالعات پیشین

نظریه های متعددی در مورد انحرافات اجتماعی وجود دارد. دیدگاه زیست‌شناسی بر این اعتقاد است که علل جرم و انحرافات در ذات خود افراد می باشد و افراد ذاتاً مجرم هستند؛ روان‌شناسان معتقدند که شرایط حاکم بر فضای موجود در جامعه به گونه ای است که افراد را به طرف جرم می کشاند و باعث پدید آمدن جرم
می گردد، به گونه ای که با وجود شرایط مذکور فرد توان مقابله با جرم، و خودداری از انجام آن را ندارد. اما جامعه‌شناسان وجود خرده فرهنگ ها را علتی برای به   وجود آمدن جرم در افراد جامعه می دانند. وقتی خرده فرهنگ که فرد در آن رشد می کند نتواند در راستای فرهنگ کل جامعه حرکت کند و با آن سازگاری داشته باشد، در آن صورت جرم و انحراف در جامعه به وقوع خواهد پیوست.

الف - برخی در یک دسته بندی کلان کلیه علل و عوامل مطرح شده توسط صاحب نظران را به دسته بزرگ: (1) زیست شناختی، (2) روان شناختی و (3) جامعه شناختی تقسیم کرده اند. از این منظر کالبد زیستی یا صفات شخصیتی و یا ویژگی های اجتماعی فرهنگی کج رفتاران و غیر آنان متفاوت است و همین تفاوت ها را علت اصلی ارتکاب جرم و کج رفتاری برشمرده اند (صدیق سروستانی، 1367).
ب - بعضی دیگر نیز در دسته بندی مشابهی، علل و عوامل کج رفتاری انسان ها به سه گروه عمده (1) نظریه های وفاق، (2) نظریه های فشار و (3) نظریه های مجرم سازی تقسیم بندی کرده اند (هرشی، 1969). از این منظر، نظریه های وفاق با فرض اینکه اکثریت قابل توجهی از مردم با تکیه بر ارزش های مشترک، در مورد عمل به هنجارهای مقبول اجتماعی توافق دارند، علت اصلی کج رفتاری را نبود یا ضعف کنترل های اجتماعی (التزام اجتماعی) می دانند. نظریه های فشار هم مدعی اند که تفاوت های ارزشی ناشی از تنوع فرهنگ، جایگاه و فرصت های اشخاص، آنان را منشعب ساخته و به چالش با هنجارهای غالب وامی دارد. از این دیدگاه، نیروهایی در هر جامعه وجود دارند که افراد را با فشار به سمت ارتکاب جرم و کج رفتاری می رانند. اما نظریه های مجرم سازی بر این سؤال اصلی تأکید دارند که چرا برخی افراد طی فرایند مجرم سازی از دیگران جدا شده و «مجرم» خوانده می شوند. این نظریه ها به خلاف نظریه های وفاق که فرض کرده است که در جامعه نوعی توافق اساسی بر سر تعریف کج رفتاری وجود دارد، تنها به چنین وفاقی باور ندارند بلکه مدعی اند که تضادهای موجود در جامعه بر سر تعریف های کج رفتاری، نقطه شروع تبیین علت کج رفتاری هاست. بحث اصلی در نظریه های مجرم سازی به چگونگی تمجید یا تحقیر نوعی رفتار در گروه های خاصی از جامعه و اینکه این تمجیدها و تحقیرها بر رفتارهای آینده افراد چه تأثیری دارد، مربوط می شود. نگاه این نظریه ها در عین حال نگاهی است انتقادی به نقش تعیین کننده دولت ها و مقامات در تعریف کج رفتاری و جرم، تعصب و افراطشان در اجرای منویات خود، حداقل در مورد طبقه محروم و نقش مداخله گر، مزاحم و سرکوبگر دولت در امور مربوط به رفتارهای اجتماعی آنان

   علل و عوامل موثر بر جرم در مطالعات پیشین

در این پزوهش به بررسی علل و عوامل موثر در بزهکاری نوجوانان و جوانان براساس  نتایج مطالعات انجام شده درزمینه رفتار های  انحرافی و کجروی می پردازد

 روش تحقیق: پژوهش حاضر براساس 12 مطالعه در زمینه رفتار های انحرافی و کجرروی  صورت گرفته است. روش تحقیق در این پزوهش با استفاده از اطلاعات ثانویه صورت گرفته است

جامعه آماری: جامعه آماری این پزوهش شامل 12 مطالعه صورت گرفت در زمینه رفتارهای انحرافی و کجروی در دانشگاه های ایران می باشد

سوال های پزوهش:

1 پزوهش های انجام شده به سوال اصلی تحقیق (عوامل موثر بر کجروی و بزهکاری نوجوانان و جوانان کدامند) چه پاسخ هائی داده اند

2- براساس این پزوهش ها ترتیب و توزیع   رفتار بزهکارانه و کجروانه در میان دختران و پسران چگونه است 

 نتایج تحلیلی:

2-1 عوامل موثر بر انحرافات جوانان:

برحسب یافته های پژوهش کجروی و  بزهکاری نوجوانان تحت تاثیر عواملی همچون متغییر های زیر می باشد

الف: عوامل یا متغییر های فردی: جنس، سن، محل تولد، نوع سطح آروزهای نوجوانان برای آینده شغلی، تحصیلی و خانوادگی

ب: عوامل یا متغیر های خانوادگی: پایگاه اجتماعی خانواده، سطح درآمد خانواده، میزان بهرمندی از امکانات زندگی، نوع مسکن، قیمت مسکن، سطح تحصیلات والدین، درجه مذهبی بودن والدین، متعلق بودن به گروههای مهاجر شهری، نحوه گذران اوقات فراغت والدین، میزان گسیختگی خانواده

 ج: عوامل یا متغیر های مربوط به گروه دوستان:  میزان تماس با افراد یا دوستان کجرو، عضویت در گروه های بزهکار، درجه همنوائی موجود در محیط یا گروه مرجع نوجوان، مدت زمانی که نوجوان با دوستانش برای خیابان گردی صرف می کنند، وضعیت گروه دوستان از نظر سنی،، سابقه دستگیری، محکومیت، سیگاری و اهل دود و دم بودن، تعداد دوستان دستگیر شده، تعداد دوستان معتاد، تشویق دوستان فرد به  انجام کارخلاف، دوستی با افراد غیر همجنس

د: عوامل یا متغیر های مرتبط با تحصیل و محیط آموزشی:

وضعیت تحصیلی، میزان سال های مرددودی، غیبت غیر موجه از کلاس درس، فرار از مدرسه، میزان تعلق به مدرسه، شرکت نکردن در فعالیت های غیر مدرسه ، تحت فشار بودن دانش آموز از سوی محیط آموزشی،

ه: متغییر های مربوط به رابطه خانواده با مدرسه و دوستان: میزان شرکت والدین در جلسات انجمن اولیاء و مربیان، میزان آگاهی والدین از زمان تعطلیلی مدارس، میزان توافق یا تضاد ارزشی بین خانواده ، مسئولین مدرسه، میزان آگاهی والدین از وضعیت دوستان و معاشرین فرزند

عوامل انحراف اجتماعی جوانان به ترتیب اولویت:

 جدول (1) توزیع زمینه های انحرا ف اجتماعی جوانان را در پزوهش های مورد مطالعه نشان می دهد

 متغیر هائی که بیشترین تکرار و تائید را در ارتباط با ایجاد زمینه سازی و تقویت رفتار انحرافی و بزهکاری داشتند به ترتیب عبارتتد از: پایگاه اقتصادی و اجتماعی (16 مورد)، میزان ارتباط نوجوان با گروه دوستان ناهمنوا و تمایل عضویت در گروه ها (14 مورد) نوع  و میزان نظارت و کنترل والدین بر رفتار نوجوان (13 مورد)  میزان گسیختگی و نابسامانی خانواده (11 مورد). مقوله پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده به طور مستقیم و غیر مستقیم دارای بیشترین فراوانی تکرا بوده است

عوامل مرتبط  با بزهکاری یا تاثیر گذار بر رفتار انحرافی به ترتیب عبارتند از:

عدم انطباق انگیزه های منبعث از فرهنگ (ارزش ها) با امکانات ارضاء انها (8مورد) معاشرت با افراد ناهمنوا برحسب شن، فراوانی، طول مدت و شدت تماس ها (8 مورد) کنترل (شخصی) و بیرونی (اجتماعی) (7مورد) آنومی اجتماعی، ضعف و گسیختگی خانواده (7 مورد) نوع  ومیزا ن کنترل اجتماعی اعمال شده از سوی والدین و مدرسه (7 مورد)

ضعف کنترل مکانیزم ها شخصی (عزت نفس، خود پنداره)  (6 مورد) سبک یا شیوه تربیتی و اجتماعی کردن  خانواده (5 مورد)

با توجه به مطالب بالا در می یابیم که اولا سهم عامل ارتباط و معاشرت با دوستان ناهمنوا و برخی  از مهمترین متغیر های  خانوادگی، مانند پایگاه اقتصادی و اجتماعی، نوع و میزان کنترا، نظارت و رسیدگی و انسجام یا کسیختگی خانواده همچنان در صدر عوامل تاثیر گذار بر رفتار و انحرافات نوجوانان و جوانان می باشد.

جنسیت و رفتار های  انحرافی:

در تحقیقات مورد مطالعه تقریبا در تمامی کجرویها جرو م بزهکاری پسران بیشتر از دختران بوده است. هرجند گاه فاصله میان آنها برحسب نوع خاصی از رفتار انحرافی کمتر یا بیشتر می شود می توان براندک بودن میزان رفتار انحرافی و جرائم نزد دختران و نسبت بیشتر آن نزد نوجوانان و جوانان پسر می باشد.

در میان نمونه های مورد بررسی در زندان اصفهان پسران به ترتیب بیشتر به جرائمی همچون سرقت، دعوا و ایراد ضرب و جرح، لواط، قتل حمل و نگهداری، خرید و فروش و مصرف مواد مخدر و دختران یا زنان به ترتیب بیشتر به علت انحرافاتی همچون داشتن روابط نامشروع،  سرقت و ذزدی دستگیر شده اند.

در این خصوص (تفاوت جرائم منتسب به پسران و دختران) می توان گفت که این پدیده بیشتر به برچسب های اجتماعی مبتنی بر زمینه های فرهنگی، فرایند جامعه پذیری و دسترسی به منابع قدرت و اختیار در مقابل میزان تحت نظارت بودن مربوط  می شود.

 جدول (2 ) توزیع زندانیان برحسب جنسیت