ارتباط بین هوش هیجانی و مهارت های زندگی

اینکه چه می خواهند، چه می گویند و در موقع لزوم از چه کسی کمک بگیرند یا چه راه کارهایی را برای حل مشکلات خود به کار گیرند آنها نیاز دارند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهند.

برنامه آموزش مهارت های زندگی یک برنامه پیشگیرانه و ارتقایی به شمار می رود. این برنامه به منظور ارتقای سطح بهداشت روان و پیشگیری از آسیب های روانی، اجتماعی تهیه شده است.

بسیاری از پژوهش ها نشان داده اند که بیشتر مشکلات و اختلالات روانی و عاطفی ریشه های روانی، اجتماعی دارند.

عزت نفس پایین با ناتوانی در بیان احساسات و فقدان مهارت های ارتباطی رابطه دارد. در نتیجه با توجه به علل ایجاد کننده ومؤثر دربروز آسیب های اجتماعی مانند خودکشی، خشونت، رفتارهای بزهکارانه و اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب یا وسواس، متخصصان علوم رفتاری، برنامه ای را برای توانایی های شناختی، ذهنی و روانی افراد تدوین کرده اند.

انواع مهارتهای مهم در زندگی:

به طور کلی برای رسیدن به سطح مناسبی از بهداشت روان و غلبه کردن بر استرس های موجود، مهارت های زیادی مطرح می شود.

به عنوان مثال مهارت هایی که مربوط به موضوعاتی مانندآموزش شهروند خوب بودن، والدین خوب بودن، کاریابی و کارآفرینی، حافظه بلندمدت، ارتباطات، بهداشت و رسیدن به دوره نوجوانی است که همه برای رسیدن و قرار گرفتن در سطح مناسبی از بهداشت روان لازم است اما 10 مهارت اصلی و پایه ای برای تمام موضوعات مشترک می باشد.

در واقع پایه واساس برنامه آموزش مهارت های زندگی، 10 مهارت اصلی و پایه ای است. به عبارت دیگر برای ارتقای سطح سلامت روان از 10 مهارت اصلی استفاده می شود.

رمز این مهارت ها، دانستن، تمرین و به کارگیری هرچه بیشتر در زندگی روزمره است:

1. مهارت خودآگاهی

2. مهارت همدلی

3. Down Arrow: مدیریت هیجانیمهارت مهارت روابط بین فردی

4. ارتباط مؤثر

5. مهارت مقابله با استرس

6. مهارت مدیریت بر هیجان ها

7. مهارت حل مسأله

8. مهارت تصمیم گیری

9. مهارت تفکر خلاق

10. مهارت تفکر نقادانه

مهارت های زندگی:

توانایی هایی که به ما کمک می کنند تا در موقعیت های مختلف عاقلانه و صحیح رفتار کنیم و هیجانات خودمان را مدیریت کنیم و ضمن کسب موفقیت در زندگی احساس شادمانی کنیم.

هدف از آموزش مهارت های زندگی:‌

بالا بردن سازگاری فرد، ابتدا با خودش، سپس با دیگران و محیطی که در آن زندگی می کند. (در واقع در موقعیت های پرخطر چگونه درست برخورد نماییم).

بخشی از اهداف مهارت های زندگی عبارتند از:

- تقویت اعتماد به نفس

- تقویت روحیه مشارکت گروهی و همکاری

- رشد و تقویت عواطف انسانی

- ایجاد روحیه مقاومت در برابر تبلیغات مسموم

- کمک به شناسایی و بیان احساسات

- تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی

- تقویت مهارت های ارتباطی

- ساختن یک شهروند متعادل و مقبول اجتماع

- تقویت روحیه همزیستی مسالمت آمیز

- ارتقاء سازگاری فرد با خودش، با دیگران و محیط زندگیش

هوش هیجانی (EQ):

برای اینکه به درک بهتر در مفهوم هوش هیجانی برسیم تعاریف زیر را مطرح می نماییم:‌

هوش:‌ از نظر بینه هوش، به معنی قضاوت خوب، فهم خوب و استدلال خوب است.

از نظر پیاژه:‌ تطابق با محیط اجتماعی و مادی را هوش می نامند.

طبق نظریات وکسلر: هوش گردآمدن (یکپارچگی) توانایی های فرد برای انجام هدفمند کارها، فکر کردن منطقی و اقدام و رفتار مؤثر در محیط زندگی است.

هوش هیجانی: ‌یعنی داشتن ظرفیتی برای شناخت احساسات و هیجانات خود و دیگران و استفاده از این هیجانات به منظور برقراری ارتباط بهتر با دیگران.

مهارت خودآگاهی:‌ خودآگاهی توانایی شناخت ویژگی های خود و آگاهی از نقاط ضعف و قدرت در خصوصیات شخصیتی، خواسته ها، استرس ها، و انزجارهاست. برای اغلب ما توصیف ویژگی های اخلاقی و رفتاری خودمان برای دیگران کار سخت و دشواری است.

رشد خودآگاهی به خود کمک می کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این به طور معمول پیش شرط و شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است.

به عنوان مثال، ممکن است پاسخ به این سوال که من کیستم؟ سخت و دشوار باشد زیرا اغلب ما فقط درباره ویژگی های کلی و عمومی خود از جمله سن، جنس، نام خانوادگی، تحصیلات یا وضع شغلی خود صحبت می کنیم و از ویژگی های شخصیتی و رفتاری خود اطلاعات کافی و مناسبی نداریم. به عنوان مثال، نمی دانیم که چه کارهایی را خوب می توانیم انجام دهیم؟ چه ویژگی های اخلاقی خوب و مثبتی داریم؟ به چه علت مهربان هستیم؟ چه ویژگی های منفی اخلاقی داریم؟ چه اهدافی برای زندگی داریم؟ چه آرزوهایی داریم؟ علایق و اولویت های زندگی ما چیست؟

چه چیزهایی ما را ناراحت و یا خوشحال می کند؟ رشد خودآگاهی به ما کمک می کند تا دریابیم که تحت استرس قرار داریم یا خیر و این به طور معمول یکی از شرط های ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و هم دلانه است.

مهارت همدلی

"همدلی" یعنی اینکه فرد بتواند شرایط زندگی دیگران را حتی زمانیکه در آن موقعیت قرار ندارد، درک کند و بتواند انسان های دیگر را با تفاوتهای فراوان، بپذیرد و به آنها احترام بگذارد. بسیاری از رفتارهای خشن در سطح جامعه ناشی از نبود مهارت هم دلی است. هم دلی روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده، نسبت به انسان های دیگر منجر می شود و باعث می شود تا سطح ارتباطات اجتماعی در جامعه افزایش یابد.

مهارت برقراری رابطه مؤثر

این مهارت به فرد کمک می کند تا بتواند نظرها، عقاید، خواسته ها، نیازها و هیجان های خود را ابراز کرده و به هنگام نیاز از دیگران به صورت کلامی یا غیر کلامی درخواست کمک و راهنمایی کند. مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران در مواقع ضروری، از عوامل مهم در یک رابطه سالم است.

مهارت روابط بین فردی

این مهارت به ایجاد روابط بین فردی مثبت و مؤثر فرد و تقویت روحیه مشارکت با افراد دیگر، کمک می کند. همینطور که توانایی ایجاد روابط حمایتی و دوستانه در سلامت روانی و اجتماعی نقش مهمی دارد، خاتمه دادن به روابط اجتماعی ناسالم هم پیش از آنکه فرد مورد آسیب جدی قرار گیرد مهم است.

مهارت تصمیم گیری

این مهارت به فرد کمک می کند تا به نحو مؤثرتری درباره مسائل زندگی تصمیم گیری کند. تصمیم هایی مانند انتخاب رنگ دفترچه، کفش، انتخاب دوست، انتخاب رشته تحصیلی یا انتخاب شغل. اگر دانش آموزان بتوانند فعالانه درباره انتخابشان تصمیم گیری نمایند، جوانب مختلف آن را هم بررسی و پیامد هر یک را ارزیابی کنند، به طور مسلم در سطوح بالاتر بهداشت روان قرار می گیرند.

مهارت حل مسأله

این مهارت فرد را قادر می سازد تا به طور مؤثرتری مسایل زندگی اش را حل کند. مسایلی مانند اختلاف با دوست، پدر و مارد، برادر یا خواهر، یا مسایلی مانند مشکلات تحصیلی، مواجهه با قانون و یا تصادفات، چنانچه مشکلات مهم زندگی حل نشده باقی بمانند، استرس روانی ایجاد می کنند که به فشار جسمانی منجر می شود.

مهارت تفکر انتقادی

تفکر انتقادی یا نقادانه، توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب است. به طور مثال، چقدر تحت تأثیر شایعات قرار می گیریم و فریب دیگران را می خوریم؟ برای قبول یک حرف یا خبر، چقدر تحقیق و جستجو می کنیم؟ آیا راه های کسب اطلاعات و تحلیل آن را می دانیم؟ آموزش این مهارت، نوجوانان را قادر می سازد تا در برخورد با ارزش ها، فشار گروه و رسانه های گروهی مقاومت کنند و همواره با سوال کردن از آسیب های ناشی از آن درامان بمانند.

مهارت تفکر خلاق

این نوع تفکر نوع دیگر دیدن است و به حل مسأله و تصمیم گیری مناسب کمک می کند. با استفاده از این نوع تفکر قدرت کشف و تولید اندیشه های جدید برای ما فراهم می شود. این مهارت فرد را قادر می سازد تا در حوادث ناگوار احساسات منفی خود را به احساسات مثبت تبدیل کند و با سازگاری و انعطاف بیشتر به زندگی روزمره خود بپردازد.

مهارت مقابله با هیجان ها

این توانایی فرد را قادر می سازد تا مدیریت مطلوبی بر هیجان های خود و دیگران داشته باشد. نحوه تأثیر هیجان ها بر رفتار را بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان دهد. اغلب مواقع ما حالات و احساسات خود را با دو واژه خوب یا بد توصیف می کنیم. به طور مثال، می گوییم که حال مان خوب نیست یا خوشحال هستیم. بیشتر مواقع، از حالات روحی خود به طور دقیق و درست خبر نداریم، به طور مثال، نمی دانیم که عصبانی هستیم یا ناراحت؟ نمی دانیم که غمگین هستیم یا کسل و خسته؟ کلمات بسیار زیادی وجود دارد که احساسات را توصیف کنند. به عنوان مثال غمگینی، اندوهگینی، رنجیدگی، ناراحتی، بی حوصلگی، کسلی، خستگی، افسردگی، آزردگی، بی تفاوتی، بی علاقگی، شرمندگی، خجالت زدگی، شادی، حسرت و تعجب. ولی ما بیشتر با دو کلمه خوب و بد، احساسات خود را توصیف می کنیم. اگر حالات هیجانی مثل غم و خشم یا اضطراب، درست شناسایی نشود و برخورد مناسبی با آنها نداشته باشیم، این هیجانات تأثیر منفی بر سلامت جسمی و روانی می گذارند.

مهارت مقابله با استرس

این مهارت شامل فشارهای روحی و روانی و تغییرات وسیع و پیچیده ای مثل اولین روز مدرسه، امتحان، از دست دادن اتوبوس مشاهده یک فیلم ترسناک، اخراج از کلاس یا مدرسه، صحبت کردن در جمع، اولین روز کاری، قبول نشدن در کنکور، از دست دادن شغل، قرض، بیماری و از دست دادن پدر یامادر می باشد. شناسایی منابع استرس و نحوه تأثیر آن بر انسان، فرد را قادر می سازد تا با مدیریت بر آنها واکنش مناسبی از خود بروز دهد.

منابع:

‌- مقاله های پزشکی مجله سلامت

- بروشور های تربیتی اشاره

- تحقیق روان شناسی چشم اندازی از تیزهوشان در بیست سال آینده