نقدهای وارده بر نظریه تیلی

بیشتر از سوی متاخرین رویکرد بسیج منابع و برخی نظریه پردازانی که تحت عنوان «فرایند سیاسی» نظریه پردازی می کنند همچون «سیدنی تارو» و «دیوید اسنو» انجام شده است. با وجود اینکه تیلی سازمان ها را یکی از عناصر اصلی مدل بسیج می داند، اما در کار نظری کمتر به آن پرداخته است و سازمان را تنها به شکل و چارچوب فعالیت کنشگران تقلیل داده است. بعلاوه، از آنجایی که مفاهیمی همگن با مفهوم «هویت» را نیز در ذیل سازمان قرار داده است، لذا کمتر به خصوصیات تصمیم سازی، روابط افقی یا عمودی و نحوه تحولات درون سازمان پرداخته است. این نقطه ضعف در کار تیلی سبب شده است که نظریه پردازانی همچون «مایر زالد و جان مک کارتی» بیشتر به بحث سازمان ها در چارچوب رویکرد بسیج منابع بپردازند (نش، 1380).

دسته دیگر از انتقادات از جانب نظریه پردازانی است که تحت عنوان «جنبش های نوین اجتماعی» نظریه پردازی می کنند. چارچوب نظری جنبش های نوین، که بیشتر بر جنبه «اجتماعی» جنبش ها تاکید دارند، سیاسی بودن بیش از حد نظریه تیلی را مورد انتقاد قرار می دهند. مفهوم مبارزه «فرا سیاسی[7]» که توسط «آلبرتو ملوچی» می شود، در واقع نشان دهنده چنین تمایزی نزد نظریه پردازان جدید جنبش های اجتماعی است (مشیرزاده، 1381: 201). بر اساس چنین نگاهی، منشاء ظهور و اثرگذاری جنبش های اجتماعی، جامعه مدنی است؛ اگرچه تعاملات و فعالیت هایی نیز از سوی جنبش های اجتماعی در فضای جامعه سیاسی مشاهده می شود، اما مسئله اینجا است که جنبش های اجتماعی صرفاً هدفی سیاسی (کسب قدرت سیاسی) را تعقیب نمی کنند. درحالیکه تیلی همه کنش های جمعی را به کنشی سیاسی تقلیل می دهد، و حتی از نظریه هایی که «تمایز میان سیاست / غیر سیاست را به حداقل می رساند» استقبال می کند (تیلی، 1385: 87). در واقع، چنین انتقادی بیان می دارد که به دلیل سیاسی بودن بیش از حد نظریه تیلی، نمی توان برخی کنش های جمعی و جنبش های اجتماعی که خارج از چارچوب سیاست رخ می دهند را به خوبی تبیین نمود. در مجموع، نظریه تیلی برای توصیف (چگونگی) بسیاری از کنش های جمعی و جنبش های اجتماعی، نظریه ای کارآمد است؛ اما وقتی بحث بر سر تبیین (چیستی و چرایی) است، در مواردی دچار نقصان می شود.

منابع

- تیلی، چارلز. (1385) «از بسیج تا انقلاب»، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران: پژوهشکده انقلاب اسلامی.

- مشیرزاده، حمیرا. (1381) «درآمدی نظری بر جنبش های اجتماعی»، تهران: پژوهشکده انقلاب اسلامی.

- نش، کیت. (1380) «جامعه شناسی سیاسی معاصر»، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.