مراحل سنی در پذیرش مسئولیت ها

تحقیقات روانشناسان رفتاری نشان می دهد که آمادگی پذیرش مسئولیت در برخی سنین بیشتر و در برخی کمتر است و هر سنی خصوصیتی دارد که آگاهی به آن،راه و روش مربی را در واگذاری مسئولیت به کودک جهت می دهد مثلاً:

سن 5/1 سالگی:سن منفی بافی و مخالفت است – به کودک می گوییم:" بیا اینجا". او ممکن است عقب عقب برود،‌ می گویید برو و آشغال را در ظرف خالی کن - ممکن است او بر عکس،آشغالها را جای دیگر بریزد و آشغال دانی را هم خالی کند. در این سن او کلمه"نه" زیاد به کار می برد،رابطه اش با دیگران بر اساس گرفتن است،نه تحویل دادن و کلاً وارونه کار می کند.

سن دو سالگی: بیشترمسئولیت می پذیرد، حاضر است خود لباس بپوشد، ظرفی را جا به جا کند.دستوری را اجرا نماید، ‌چیزی را به کسی بدهد، بیاوردو ببرد. دادن مسئولیت های سریع الوصول و فوری برای او مناسب است.

سن سه سالگی:‌ مسئولیت پذیری در او قوی است، استقلال طلبی دارد،‌ می گوید: خودم می کنم، خودم می پوشم، خودم به حیاط می روم. مسئولیت کوچک را می توان به او واگذار کرد،‌ مثلاًظرف شسته را خشک کند. تمایل این که کار را به صورت کامل انجام دهد در او بسیار است. می شود به او گفت که حرف نزند، نخندد، نرود و...

سن چهارسالگی: می تواند مسئولیت هایی را بپذیرد، ‌لباس بپوشد، بند کفشش راببندد، صورتش رابشوید، از دستورات تخلف می کند؛ مایل به تماس با دنیای خارج است؛حاضر است به خانه همسایه برای انجام رسالتی برود؛ از مغازه همسایه خرید کند و....

سن پنج سالگی: کاری که در قدرت اوست خوب انجام می دهد، به قدرت خود مطمئن است.عجله دارد؛ می خواهد از والدین جلو بزند؛ می تواند سفره غذارا پهن کند، لباس خود را منظم کند و از انجام کار،احساس رضایت نماید. در این سن می توان حقوق دیگران را به او آموخت.

سن شش سالگی: سن توسعه است و طفل آماده ی هر چیز وهر کار، مایل به فعالیت اجتماعی است. علاقه به کار در او پرورش پیدا می کند، می خواهد او را به حساب آورند، تا حدودی از وظایف خود شانه خالی می کند، طفره می رود،‌ بهانه تراشی می کند، زیر قولش می زند.

سن هفت سالگی: سن اعتماد است، سن استقلال طلبی است، می خواهد اطاق مخصوص، قفسه مخصوص داشته باشد، از خودش بسیار متوقع است، اگر مسئولیتی را به او بسپارند نسبتاً خوب انجام می دهد و از این باب قابل اعتماد است.

سن هشت سالگی: هیچ کاری را مشکل نمی داند، تصور او از قدرت،فوق واقعیت است،به همین نظر دو چیز برای او خطرناک است:

1- دستزدن به هر شیئی

2- سرزنش بسیار در حین شکست که ممکن است او را از زندگی مأیوس و وادار به انتقام گیری های سخت کند.

سن نه سالگی: میل به استقلال دراو قوی می شود، می تواند تا حدودی به کارهای آشپزی کمک کند؛فرمان های کوچک را انجام دهد؛‌ مراقب خانه باشد؛ می خواهد عضو هیئت ها باشد،‌ درعین حال نافرمان است؛ بدبین است؛ طاغی و خود رأی است؛از امر و نهی نگران و تنوع طلب است مخصوصاً در مسئولیت.

سن ده سالگی: سخن والدین برای او چون قانون است، روح پذیرش مسئولیت در او قوی است؛ خواهان انجام کارهای مهم تر است مثل آشپزی برای همه؛ می تواند کار کند؛ می تواند مأموریتی را بپذیرد و انجام دهد؛‌مسئولیت دینی را بپذیرد واز عهده بر آید.

سن یازده سالگی: قدرت و رشد او زیادتر می شود.کم کم با روابط علت و معلولی وسیع تری آشنا می گردد. به وظایف اجتماعی پی می برد ولی کمتر بدان تن در می دهد. بلند پرواز است، کمتر می خواهد خود را در قید و بند گرفتار کند، در عین حال به مسئولیت اجتماعی علاقه مند است.

سن دوازده سالگی: مایل است عضو انجمن هایی باشد، ‌انجمن ادبی، ورزش، ‌و.. در مجالس حاضر گردد و شرکت کند و رعایت آداب و رسوم را بنماید، خودش ناخن بگیرد،‌ مراقب لباس پوشیدن و حفاظت کودک دیگر باشد، در امور خانه شرکت کند و در این کار بی میل نیست، باید مسئولیت به او داد و کنترل کرد.

سن سیزده سالگی: مسئولیت می پذیرد ولی قید و بند نمی پذیرد.

سن چهارده سالگی: مسئولیت های متعددی را می تواند بپذیرد ولی تصمیم گیری در انتخاب برای او مشکل است.

سن پانزده سالگی : کاملاً می تواند به خود برسد، مواظب خود باشد، ‌زمینه تخصصی معینی را برای خود بپذیرد.

پانزده سالگی سن مهم و پر معنی است، نوجوان قادر به تحلیل و تفسیر مسائل است، می توان اجازه اش داد در اتخاذ تصمیم و مذاکرات خانوادگی شرکت کند و وظائف معمولی خانه را انجام دهد.

به طور خلاصه می توان گفت در سنین نوجوانی مسئولیت پذیری در کودک قوی است، اگر آن را پذیرفت انجام می دهد اگر چه به قیمت جانش تمام شود. از حدودچهارده سالگی،وضع واگذاری مسئولیت باید به گونه ای باشد که آدمی بتواندازخودمراقبت کند، ‌زبان و دست و پایش را تحت مهار آورد و قادر به انجام کاری مفید باشد.