مهارت حل مسئله

برخورد اصولی با مشکلات

حتماً شما هم درباره‌ی مهارت‌های زندگی و لزوم آموختن آن‌ها برای برخورداری اززندگی مطلوب، چیزهایی شنیده‌اید. یکی از مهم‌ترینِ این مهارت‌ها که درموقعیت‌های گوناگون بسیار به کار می‌آید، مهارت حل مسئله است.

همه‌ی ما در زندگی فردی و اجتماعی خود با مسائل و مشکلات متعددی روبرو می‌شویم و به‌طور مداوم در حال حل کردن مسائل متفاوت هستیم. در واقع وجود مشکل درزندگی امری عادی است. برخی از این مشکلات ساده هستند ولی برخی دیگر بهفعالیت‌های فکری پیچیده‌تری نیاز دارند. مهارت حل مسئله که یک فرآیندشناختی- رفتاری، آگاهانه، منطقی، تلا‌ش‌‌بر و هدفمند است، به ما اینتوانایی را می‌بخشد که مسائل زندگی‌مان را به نحو مطلوب و شیوه‌ی صحیح حلکنیم. این مهارت، موجب اعتماد به نفس ما می‌شود و احساس شایستگی و تسلط برامور زندگی را در ما تقویت می‌کند.

چطور می‌توانیم این مهارت را در خود پرورش دهیم؟

در مورد مهارت حل مسأله، پیش از هر چیز باید بدانیم که در شرایط گوناگون برای به‌کارگیری یک مقابله‌ی مسأله‌مدار، مۆثر و سازنده باید به این نکات توجهکنیم:

* متوجه شویم که مسأله‌ای به ‌وجود آمده ‌است و وجود مسأله‌ را انکار نکنیم.

* آن‌چه را که اتفاق افتاده است به شکل یک مسئله ببینم، نه به عنوان یک مشکل سخت و غیر‌قابل حل.

* توجه داشته باشیم که حل مسئله برای سلامت روانی و رفاه اجتماعی ما حائز اهمیت است.

* به این باور رسیده باشیم که خودمان قادر به حل مسئله هستیم و مسأله نیز قابل حل شدن است.

* بدانیم که حل مسئله نیاز به زمان و تلاش دارد و مایل باشیم زمان کافی را به حل مسئله اختصاص بدهیم.

شش گام برای مهارت حل مسئله

اکنون که با این موارد آشنا شدیم، نوبت به شناخت مراحل و گام‌های مهارت حل مسئله می‌رسد که در این زمینه معمولاً شش گام توصیه می‌شود:

_داشتن نگرش مثبت به مسئله: قدم اول در حل مشکل این است که ادراک مثبتی از خویشتن را در خود پرورش دهیم. به خودمان بگوییم: «من می‌توانم مشکلات را حل کنم.» همچنین بپذیریم که بخشی از زندگی مواجه ‌شدن با مشکلات است و وقتی با مشکلی مواجه می‌شویم باید آرام و خونسرد باشیم و برای انتخاب بهترین راه‌حل ممکن برمهارت‌های مسئله‌گشایی خود تکیه کنیم.

چنان‌چه از مشکل شناخت کامل داشته باشیم و فهرستی از راه‌حل‌های مختلف را نیز تهیه کرده باشیم، تصمیم‌گیری درباره‌ی راه‌حل انتخابی بسیار راحت خواهد بود

_ تعریف دقیق مسئله: برای حل یک مسئله باید مشکل دقیقاً مشخص شود؛ چون تا زمانی که مشکل شناخته وجزئی نشود نمی‌توانیم آن را حل کنیم. در این مرحله حتی اگر با مشکلی بزرگروبرو هستیم، باید آن را به اجزای مختلف تقسیم کنیم و هر بار بخشی از آن را مورد بررسی قرار دهید.

- تهیه‌ی فهرستی از راه‌حل‌های‌ مختلف: برای ایجاد و یافتن راه‌حل‌های خوب باید انعطاف‌پذیر باشیم. قبل از انتخاب یکراه‌حل برای رفع مشکل لازم است تمام راه‌حل‌های احتمالی را بررسی کنیم. سعی کنیم خلاق باشیم و تا جایی که می‌توانیم راه‌حل‌های زیادی را مطرح کنیم.در این مرحله درباره‌ی درستی یا نادرستی هیچ‌کدام از راه‌حل‌ها قضاوت نکنیم و با استفاده از روش بارش فکر تمام راه‌حل‌های ممکن را روی کاغذ بیاوریم.در این مرحله، دوستان و افراد حمایت‌کننده نیز می‌توانند در تهیه‌ی فهرستبه ما کمک کنند. ولی فراموش نکنیم که انتخاب کننده‌ی راه‌حل اصلی خودِ ماهستیم.

- انتخاب بهترین راه‌حل (تصمیم‌گیری): چنان‌چه از مشکل شناخت کامل داشته باشیم و فهرستی از راه‌حل‌های مختلف را نیز تهیه کرده باشیم، تصمیم‌گیری درباره‌ی راه‌حل انتخابی بسیار راحت خواهد بود.برای انتخاب راه‌حل مناسب می‌توانیم از قواعد زیر کمک بگیریم:

الف) هماهنگ بودن راه‌حل انتخابی با ارزش‌ها و باورهای ما

ب) امکان عملی بودن راه‌حل با توجه به مقتضیات ما

ج) بررسی و تحلیل پیامدهای مثبت و منفی هر راه‌حل و انتخاب راه‌حل در صورتی که پیامد مثبت راه‌حل بیشتر از پیامد منفی آن باشد.

_ اجرای راه‌حل انتخاب شده: پس از انتخاب راه‌حل مناسب، نوبت به اقدام و امتحان کردن آن راه‌حل می رسد. باید دقت کنیم که زمان، مکان و افراد درگیر در حل مسئله کاملاً مشخص باشند و بعد دست به اقدام بزنیم.

_ ارزش‌یابی: اگر راهکار ما موفقیت‌آمیز بود که مسئله حل شده است. در غیر این صورت بایدمراحل حل مسئله را دوباره مرور کنیم. ببینیم آیا مشکل را به درستی مشخصکرده‌ایم؟ آیا تمام راه‌حل‌های ممکن را فهرست کرده‌ایم؟ آیا راه‌حل به خوبی اجرا شده است؟ سپس دوباره راه‌حلی را انتخاب و اجرا کنیم و این کار راآن‌قدر انجام دهیم تا مسئله‌ی ما حل شود.